Μία από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας έγραψε το δουλεμπορικό πλοίο «Ζονγκ», το 1871.
Περισσότεροι από 100 Αφρικανοί σφαγιάστηκαν για να πάρουν οι ιδιοκτήτες του πλοίου τα χρήματα της ασφάλειας. Οι ανθρώπινες ψυχές που δολοφονήθηκαν στυγνά, δεν ήταν τίποτα άλλο πέρα από ένα ελαττωματικό φορτίο.
Στις 29 Νοεμβρίου του 1781, το «Ζονγκ» με προορισμό τη Τζαμάικα, βρισκόταν ήδη δύο μήνες στη θάλασσα. Ο πρωτάρης καπετάνιος, Λουκ Κόλινγκγουντ, είχε υπερφορτώσει το πλοίο με Αφρικανούς. Το πλοίο κουβαλούσε 442 «σκλάβους», ενώ η κανονική χωρητικότητα ενός πλοίου του μεγέθους του Ζονγκ ήταν μόλις 200 άνθρωποι.
Στους δύο μήνες πλεύσης, οι αρρώστιες και οι κακουχίες είχαν προκαλέσει τον θάνατο 50 Αφρικανών, αλλά και 17 μελών του πληρώματος. Πάρα πολλοί άλλοι, ανάμεσά τους και ο καπετάνιος Κόλινγκγουντ, ήταν βαριά άρρωστοι.
Με τον Κόλινγκγουντ ασθενή, την ηγεσία ανέλαβε ο Ρόμπερτ Σταμπς. Ο Σταμπς δεν ήταν μέλος του πληρώματος, αλλά ο πρώην κυβερνήτης της περιοχής Ανομάμπου και είχε κάποιες στοιχειώδεις γνώσεις ναυσιπλοΐας. Είχε μάλιστα τη φήμη του «ανίκανου μεθύστακα», που προκαλούσε συνεχώς προβλήματα στη διοίκηση της περιοχής.
Υπό την ηγεσία του Σταμπς, έγινε μία λανθασμένη κίνηση που οδήγησε στις μετέπειτα τραγικές εξελίξεις. Στις 28 Νοεμβρίου, το πλοίο βρισκόταν στα ανοιχτά της Τζαμάικα, αλλά το πλήρωμα μπερδεύτηκε και νόμισε ότι ήταν η γαλλική αποικία του Σαν Ντομίνγκε. Προσπέρασαν το νησί και όταν αντιλήφθηκαν το λάθος τους, ήταν πολύ αργά. Το ταξίδι τους θα διαρκούσε άλλες δύο εβδομάδες.
30 λίρες το κεφάλι
Τότε πάρθηκε μία τρομαχτική απόφαση.
Αν οι σκλάβοι πέθαιναν στη στεριά, η ασφαλιστική εταιρεία δεν ήταν υποχρεωμένη να καλύψει τη ζημία απ’ τον χαμό τους. Αν όμως χανόντουσαν στη θάλασσα, οι ασφαλιστές θα έπρεπε να πληρώσουν 30 λίρες για τον καθένα.
Στις 29 Νοεμβρίου, 54 Αφρικάνοι ρίχτηκαν στη θάλασσα. Την επόμενη μέρα, άλλοι 42. Η σφαγή συνεχίστηκε και τις επόμενες μέρες. Συνολικά υπολογίζεται ότι δολοφονήθηκαν με αυτό τον τρόπο, 133 άνθρωποι.
Το πλοίο έφτασε στον προορισμό του στις 22 Δεκεμβρίου του 1781. Ένα ταξίδι διάρκειας 60 ημερών, είχε πάρει 108 μέρες για να ολοκληρωθεί. Ο καπετάνιος Κόλινγκγουντ πέθανε λίγες μέρες αφότου έφτασαν στη Τζαμάικα. Όσοι «τυχεροί» είχαν επιζήσει, πωλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα για 36 λίρες ο ένας.
Η δικαστική μάχη για… την ασφάλεια
Ο ιδιοκτήτης του πλοίου, Τζέιμς Γκρέγκσον και το πλήρωμά του σύντομα βρέθηκαν μπλεγμένοι σε δικαστική μάχη, όχι γιατί είχαν δολοφονήσει εν ψυχρώ 133 ανθρώπους, αλλά για να διεκδικήσουν τα χρήματα από την ασφάλεια.
Ο Γκρέγκσον υποστήριζε ότι οι θάνατοι ήταν απαραίτητοι, λόγω της έλλειψης νερού στο πλοίο και ότι οι ασφαλιστές ήταν υποχρεωμένοι να καλύψουν τα έξοδα. Εκείνοι αρνούνταν.
Έγιναν δύο δίκες, μέχρι το δικαστήριο να βγάλει απόφαση υπέρ των ασφαλιστών. Αποδείχτηκε μετά από μαρτυρία του Τζέιμς Κέλσον, μέλους του πληρώματος που ήταν εναντίον της σφαγής των σκλάβων, ότι όταν έφτασε στη Τζαμάικα, το πλοίο είχε 420 γαλόνια νερό, ποσότητα που έφτανε μια χαρά για να καλύψει τις ανάγκες του πληρώματος και του «ζωντανού φορτίου».
Κοινωνική κατακραυγή και κατάργηση της δουλείας
Η δικαστική μάχη κράτησε δύο χρόνια, μέχρι τον Μάιο του 1783. Δικαστικοί και κοινωνία αγνόησαν τον θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων.
Τότε πήραν την κατάσταση στα χέρια τους δύο απ’ τους σημαντικότερους πολέμιους της δουλείας, ο Ολαούντα Εκουιάνο, ένας απελευθερωμένος πρώην σκλάβος, που είχε εξαιρετική μόρφωση και ο Γκράνβιλ Σαρπ, Βρετανός πολίτης. Προσπάθησαν να κάνουν μήνυση στον ιδιοκτήτη, τον καπετάνιο και στο πλήρωμα του Ζονγκ, με την κατηγορία ότι διέπραξαν φόνο.
Η απάντηση που έλαβαν απ’ τον μεγαλοδικηγόρο, Τζον Λι, ήταν η εξής:
«Τι είναι αυτή η δήλωση, ότι άνθρωποι ρίχτηκαν στη θάλασσα; Αυτή είναι υπόθεση εμπορευμάτων. Οι μαύροι είναι απλό εμπόρευμα. Είναι τρελό να κατηγορήσει κανείς αυτούς τους εργατικούς ανθρώπους για φόνο. Αυτό που έκαναν ήταν αναγκαίο και η πιο σωστή κίνηση, υπό εκείνες τις συνθήκες. Ο καπετάνιος σκέφτηκε την υγεία και την ασφάλεια του πληρώματός του. Το να αμφισβητήσει κανείς την απόφαση ενός έμπειρου και πολυταξιδεμένου καπετάνιου, είναι μεγάλο λάθος, ειδικά όταν αναφέρεται σε σκλάβους. Το ίδιο θα ήταν αν είχαν ρίξει άλογα ή ξυλεία στη θάλασσα».
Ο Σαρπ και ο Εκουιάνο δεν σταμάτησαν εκεί την προσπάθειά τους. Έστειλαν γράμματα σε εφημερίδες, επικοινώνησαν με εκκλησίες και ανακοίνωναν παντού ότι το «Ζήτημα του Ζονγκ», όπως αποκαλούνταν μέχρι τότε η υπόθεση, ήταν στην πραγματικότητα η «Σφαγή του Ζονγκ».
Όσο τα νέα διαδίδονταν, αυξανόταν κι η κοινωνική κατακραυγή. Τα δύο επόμενα χρόνια γράφτηκαν εκθέσεις εναντίον της δουλείας, από διάσημους λόγιους, όπως ο Τόμας Κλάρκσον και ο Τζέιμς Ράμσεϊ. Κυκλοφόρησε και η αυτοβιογραφία του Εκουιάνο, που «έσπασε τα ταμία» και έφερε την κατάργηση της δουλείας στο προσκήνιο.
Χρειάστηκε να περάσουν 26 χρόνια και αμέτρητοι αγώνες, από τη σφαγή στο δουλεμπορικό «Ζονγκ» για να καταργηθεί το εμπόριο δούλων στη Βρετανική Αυτοκρατορία το 1807. Η δουλεία καταργήθηκε ολοκληρωτικά στη Βρετανική Αυτοκρατορία, 26 χρόνια αργότερα, το 1833.
