Μια εξωτική αμμουδερή παραλία με φόντο χιλιάδες φοινικόδεντρα που θυμίζει αφρικανικά τοπία και την Καραϊβική, δεσπόζει στην ανατολική πλευρά της Κρήτης, στον νομό Λασιθίου. Το Βάι είναι ένα από τα πιο δημοφιλή αξιοθέατα στην Κρήτη και μια από τις πιο όμορφες και ιδιαίτερες τοποθεσίες σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Βρίσκεται 20 χιλιόμετρα ανατολικά της Σητείας.
Η αποικία των φοινικόδεντρων καταλαμβάνει μια έκταση περίπου 250 στρεμμάτων και αποτελεί τη μεγαλύτερη στην Ευρώπη, ενώ μικρότερες αποικίες υπάρχουν σε άλλα μέρη της Κρήτης και στη νοτιοδυτική Τουρκία.
Το όνομά του φοινικοδάσους ετυμολογείται από την ελληνική λέξη «βάγια» που στην τοπική διάλεκτο σημαίνει «φοινικόδεντρα».
Σύμφωνα με τον θρύλο της περιοχής, το φοινικόδασος του Βάι δημιουργήθηκε όταν Άραβες πειρατές που έφτασαν στην περιοχή με τα καράβια τους, έφαγαν τους χουρμάδες που είχαν φέρει μαζί τους και πέταξαν τα κουκούτσια στο χώμα.
Από τους χουρμάδες αυτούς λέγεται ότι φύτρωσαν περίπου 6.000 φοίνικες, από τους οποίους σήμερα υπάρχουν περίπου 4.500.
Ωστόσο, το φοινικόδασος έχει ηλικία 2.000 χρόνων, άρα η εκδοχή των πειρατών, αν και ωραία, είναι μάλλον μύθος.
Ωστόσο, η ιστορία έχει και μια δεύτερη εκδοχή κατά την οποία το δάσος δημιουργήθηκε με παρόμοιο τρόπο, όχι από Άραβες πειρατές, αλλά από Φοίνικες ναυτικούς που αποίκισαν την περιοχή.
Η επιστημονική κοινότητα όμως έχει αποδείξει ότι το φοινικόδασος του Βάι είναι το μεγαλύτερο αυτοφυές φοινικόδασος της Ευρώπης με τους ενδημικούς Κρητικούς φοίνικες που ανήκουν στο είδος του «Θεόφραστου» (Phoenix Theophrasti).
Το συγκεκριμένο είδος φοίνικα είναι γνωστό από τη Μινωική εποχή, κάτι που φανερώνουν οι ιστορικές πηγές, όπως τα κείμενα του Πλίνιου.
Το Βάι ήταν άγνωστο ως τις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Μια διαφήμιση της σοκολάτας με καρύδα της Bounty, η οποία γυρίστηκε στο εξωτικό Βάι έκανε το μέρος γνωστό σε όλο τον κόσμο.
Στη διαφήμιση έπεφταν καρύδες από φοίνικες, ωστόσο αυτό ήταν τρικ, καθώς οι φοίνικες του «Θεόφραστου» παράγουν μόνο χουρμάδες.
Τότε το «ανακάλυψαν» οι χίπις που διώχτηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ‘70 από τα Μάταλα και βρέθηκαν στην περιοχή, αναζητώντας νέο καταφύγιο.
Τη δεκαετία του 1980 τους χίπις διαδέχθηκαν ορδές κατασκηνωτών που έμεναν κάτω από τα δέντρα. Οι κατασκηνωτές μετέτρεψαν το εξωτικό Βάι σε έναν απέραντο σκουπιδότοπο προκαλώντας τεράστια οικολογική καταστροφή.
Στη δεκαετία του 1980 το Βάι κηρύχθηκε προστατευόμενη περιοχή και καθαρίστηκε. Σήμερα θεωρείται μια από τις ομορφότερες περιοχές στην Κρήτη και το φοινικόδασος είναι περιφραγμένο, προστατεύεται και απαγορεύεται αυστηρά η διαμονή στην παραλία.
Το παραδεισένιο φοινικόδασος είναι φυτρωμένο σε μια μεγάλη κοιλάδα και ποτίζεται από τα νερά που τη διαρρέουν.
Στην έξοδο του δάσους στη θάλασσα σχηματίζεται μια εξωτική αμμουδερή παραλία με ανοιχτή ψιλή άμμο και λίγα βότσαλα στη μία άκρη της.
Η περιοχή πέρα από την ιδιαίτερη και εξωτική ομορφιά της παρουσιάζει ενδιαφέρον και από άποψη βιοποικιλότητας, καθώς πολλά αποδημητικά πουλιά σταματούν στην περιοχή στο ταξίδι τους προς και από την Αφρική.
Σε λίγα σημεία η αμμώδης παραλία έχει λείους βράχους, ενώ το μαγευτικό τοπίο συμπληρώνουν τα μικρά νησάκια που υπάρχουν απέναντι από τον όρμο.
Η περιοχή ανήκει στην περιουσία της πανίσχυρης Μονής Τοπλού, η οποία είναι και ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης γης στην Ανατολική Κρήτη. Στη μονή, που είναι κτισμένη σαν φρούριο, υπάρχει μια εκπληκτική συλλογή από βυζαντινές εικόνες.
