Στους «Τρεις Σωματοφύλακες» του Αλέξανδρου Δουμά, ο καρδινάλιος Ρισελιέ είναι ο «κακός» του μυθιστορήματος. Ένας δολοπλόκος ανώτατος άρχοντας, που ήταν έτοιμος να κάνει τα πάντα για να κυβερνήσει. Kατά την άποψη ορισμένων ιστορικών, o ρόλος δεν απέχει από τον πραγματικό καρδινάλιο Ρισελιέ, που έζησε δύο αιώνες πριν από τη συγγραφή του διαχρονικού έργου.
Ο ισχυρότερος πολιτικός στην ιστορία της Γαλλίας, κυβέρνησε επί 14 χρόνια. Αν και πέθανε σε ηλικία μόλις 57 ετών (1585-1642), έζησε μια πολύ έντονη ζωή.
Ανέβηκε γρήγορα στα υψηλά κλιμάκια και βρέθηκε δίπλα στη Βασιλική οικογένεια.
Βήμα βήμα, απέκτησε μεγάλη εξουσία και εφάρμοσε ένα σκληρό μοναρχικό σύστημα, με σημαντικά επιτεύγματα και αποτυχίες.
Ήταν τόση η δύναμή του, ώστε πριν πεθάνει, όρισε και τον διάδοχό του, σαν να ήταν μονάρχης!
Τα πρώτα χρόνια
Ο Αρμάν ντι Πλεσί έχασε τον πατέρα του όταν ήταν 5 ετών. Έπεσε στο πεδίο της μάχης, αφήνοντας πίσω του 5 παιδιά, μια χήρα και μεγάλα χρέη. Το μοναδικό έσοδο της οικογένειας ήταν από την Επισκοπή της Λισόν, την οποία είχε παραχωρήσει ο βασιλιάς Ερρίκος Γ’ στον πατέρα του Ρισελιέ.
Όταν τα αδέρφια του, για διάφορους λόγους, αρνήθηκαν να γίνουν επίσκοποι, το κληρονομικό δικαίωμα κινδύνεψε. Ο όρος ήταν να ακολουθήσει τον χώρο της εκκλησίας ένα από τα παιδιά του ντι Πλεσί. Έτσι, ο κλήρος έπεσε στον Αρμάν και σε ηλικία 22 ετών έγινε επίσκοπος της Λισόν.
Είχε παρατήσει τη φιλοσοφία και είχε αφιερωθεί με σοβαρότητα και αφοσίωση στα νέα του καθήκοντα.
Πριν συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας του, είχε καταφέρει να γίνει ο πνευματικός της συζύγου του Λουδοβίκου ΙΓ’.
Ήταν από τους πιο εξελίξιμους κληρικούς, καθώς εφάρμοσε με αποφασιστικότητα τα διατάγματα της Οικουμενικής Συνόδου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Ξεχώριζε ανάμεσα στους ιερατικούς κόλπους, για τον τρόπο που υπερασπιζόταν την Εκκλησία, για την οποία έλεγε ότι δεν θα έπρεπε να φορολογείται και επέμενε με έμφαση στην άποψη, ότι οι επίσκοποι έπρεπε να έχουν και πολιτική εξουσία.
Η κατάκτηση της εξουσίας
Όταν η πολιτική κατάσταση στη Γαλλία ήταν στα όρια της αναρχίας, ο Pισελιέ ανέπτυξε σχέσεις με τον ισχυρό άνδρα της Aυλής, τον Ιταλό κόμη Kοντσίνι, υπουργό του Βασιλιά και ευνοούμενο της μητέρας του.
Η αποστολή του ήταν να οργανώσει την πάλη ενάντια στον βασικό εχθρό τους, τον Κάρολο, δούκα του Λιν και πρώτο αξιωματικό του θρόνου, ο οποίος είχε αναπτύξει στενές σχέσεις με τον Βασιλιά.
Ο Ρισελιέ ήταν πανούργος και στόχευε εκεί που ήταν η πραγματική δύναμη. Στις γυναίκες του παλατιού. Ήταν ο αγαπημένος της βασιλομήτορος, που κυβερνούσε για λογαριασμό του ανήλικου Βασιλιά.
Σύντομα, οι άριστες σχέσεις με την Αυλή, τον έφεραν στη θέση του γραμματέα Πολέμου και Εξωτερικών. Με τον μανδύα του κληρικού, είχε περάσει στον πολιτικό χώρο.
Μετά την ανατροπή της προστάτιδάς του από το γιο της, εξορίστηκε στην Αβινιόν. Αυτό δεν τον εμπόδισε, δύο χρόνια μετά, το 1622, να πάρει προαγωγή και να γίνει καρδινάλιος, με την ευχή του Βασιλιά.
Ανέλαβε μάλιστα και μια σειρά από υπουργικά καθήκοντα. Tον Aπρίλιο του 1624, έστησε μία δολοπλοκία σε βάρος του αντιπάλου του, του πρώτου υπουργού του βασιλείου, Kαρόλου, δούκα της Bιεβίλ. Ο δούκας δεν είχε καμία τύχη.
Tον Αύγουστο, συνελήφθη με την κατηγορία της διαφθοράς και του χρηματισμού κι ο Pισελιέ πήρε τη θέση του αντιπάλου του στην πολιτική σκηνή. Tο 1628, ειδικά γι’ αυτόν, θεσπίσθηκε η θέση του πρωθυπουργού.
Η πολιτική του Ρισελιέ
Ο Ρισελιέ ήξερε τι είδους δύναμη είχε στα χέρια του και την ασκούσε με δεξιοτεχνία. Όποτε χρειάστηκε, ήταν ιδιαίτερα σκληρός, προκειμένου να ισχυροποιήσει τη θέση του Βασιλιά και τη δική του και να ελέγξει τα συμφέροντα της εποχής του.
Δε δίστασε να τα βάλει και με τη μητέρα του Λουδοβίκου, η οποία τον είχε βοηθήσει να αναρριχηθεί στην εξουσία.
Είχε στήσει ένα δίκτυο κατασκόπων, για την παρακολούθηση των αντιπάλων του, εντός και εκτός Γαλλίας. Κυρίως εναντίον των καλβινιστών.
Επίσης, «επιτέθηκε» στα προνόμια που είχαν οι ευγενείς της επαρχίας. Η διαφθορά τους είχε φτάσει στο απροχώρητο και θα κοβόταν μόνο με την κατάργηση των προνομίων που απολάμβαναν.
Κατάργησε τη θέση του πρώτου αξιωματικού του Θρόνου, για να μην απειλείται και ζήτησε να γκρεμιστούν όλα τα φρούρια, εκτός από αυτά που ήταν απαραίτητα για την άμυνα της χώρας.
Έδιωξε από θέσεις – κλειδιά του στρατεύματος τους περισσότερους αξιωματικούς, που κατείχαν τίτλο ευγενείας (βαρόνοι, δούκες, πρίγκιπες) και μείωσε δραστικά τις πιθανότητες μιας επανάστασης εναντίον του Θρόνου και του ίδιου.
Η εξολόθρευση των Ουγενότων
Η απόλυτη εγκαθίδρυση της εξουσίας του ήρθε, όταν έβγαλε από τη μέση τους αντιδραστικούς Ουγενότους. Αρχικά τους κατατρόπωσε, με πολιορκία ενός έτους στην πόλη λα Ροσέλ, της οποίας ηγήθηκε προσωπικά. Επίσης, έβαλε τον Βασιλιά και υπέγραψε διάταγμα, με το οποίο τους στερούσε τα πολιτικά και στρατιωτικά δικαιώματά τους.
Όσο για τον αρχηγό τους, όχι μόνο δεν τον εκτέλεσε, αλλά τον όρισε σε διοικητική θέση στον γαλλικό στρατό. Δεν είχαν την ίδια τύχη όσοι Γάλλοι ευγενείς επέμεναν να αμφισβητούν τη βασιλική εξουσία. Tο 1632, αποκεφαλίσθηκε με διαταγή του Pισελιέ, ο Eρρίκος B’ του Mονμορανσί, κατηγορούμενος για συνωμοσία.
Η κυριαρχία του όμως, ενοχλούσε τη βασιλομήτορα. Συνωμοτούσε συνεχώς εναντίον του και τελικά, ζήτησε την απομάκρυνση του Ρισελιέ.
«’Η εγώ, ή αυτός». Ο Βασιλιάς πήγε στις Βερσαλίες για να το σκεφτεί και ο καρδινάλιος τον ακολούθησε. Όταν επέστρεψε, είπε στη βασιλομήτορα «αυτός», και την εξόρισε στην Κομπιένη. Κανείς δεν μπορούσε να τα βάλει μαζί του, χωρίς να υποστεί τις συνέπειες.
Μόνο ο Πάπας Ουρβανός Η’ ήταν εκτός της εμβέλειάς του. Κατά τη διάρκεια του τριαντακονταετούς πολέμου, που κλυδώνιζε την Ευρώπη, οι πράξεις και απόψεις του δεν ήταν αρεστές.
Ο Πάπας δεν άντεχε το γεγονός, ότι ο Ρισελιέ χρηματοδοτούσε τον αγώνα των Σουηδών προτεσταντών, εναντίον των ρωμαιοκαθολικών Αψβούργων, για να τους αποδυναμώσει. Αυτές οι επιλογές όμως, ήταν δαπανηρές και «γονάτισαν» τα οικονομικά του κράτους.
Ο Ρισελιέ επέβαλε δυσβάστακτους φόρους στο παλάτι και την ιδιοκτησία και για τη συλλογή τους, έστελνε εισπράκτορες που δεν ανήκαν στο κρατικό μηχανισμό. Ο λαός ξεσηκώθηκε, αλλά ο Ρισελιέ απάντησε με απίστευτη βαναυσότητα.
Ο καρδινάλιος Ρισελιέ όμως, δεν ήταν μόνο ένας διπρόσωπος και αδίστακτος πολιτικός.
Είχε υψηλό επίπεδο κουλτούρας και ίδρυσε τη Γαλλική Ακαδημία. Χρηματοδότησε νέες κατασκευές στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης και ασχολούνταν με τη συγγραφή θεολογικών κειμένων. Επίσης, ζωγράφιζε και έπαιζε μουσική.
Πέθανε από μόλυνση λόγω σταφυλόκοκκου. Στα 57 του ήταν ανίκητος, εκτός μόνο από μια αρρώστια.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Ο θρύλος του Ιπτάμενου Ολλανδού. Τι κρύβεται πίσω από το διάσημο ναυτικό παραμύθι;…
