Ήταν 21 Μαρτίου του 1960, όταν χιλιάδες μαύροι διαδήλωναν ζητώντας ίσα δικαιώματα στη Νότια Αφρική του Απαρχάιντ. Κατευθύνθηκαν προς το αστυνομικό τμήμα του Σάρπβιλ. Οι αστυνομικοί δεν δίστασαν να σηκώσουν τα όπλα και να ανοίξουν πυρ προς το άοπλο πλήθος. Συνολικά 69 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και άλλοι 180 τραυματίστηκαν. Ανάμεσά τους ήταν γυναίκες και πολλά παιδιά. Έξι χρόνια μετά τη σφαγή, ο ΟΗΕ ανακήρυξε την 21η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ
του Πάνου Τριγάζη*
Η 21η Μαρτίου τιμάται ετησίως ως Παγκόσμια Ημέρα κατά των Φυλετικών Διακρίσεων με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Καθιερώθηκε η ημέρα αυτή προς τιμήν των 69 ειρηνικών διαδηλωτών, στην πόλη Σάρπβιλ της Ν Αφρικής, που δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ στις 21 Μαρτίου 1960 από το βάρβαρο και απάνθρωπο καθεστώς του απαρτχάιντ.
Στη συνέχεια, το 1963, ο ΟΗΕ υιοθέτησε τη Διακήρυξη για την εξάλειψη κάθε μορφής φυλετικών διακρίσεων, όπου αναφέρεται ότι «η διάκριση λόγω φυλής, χρώματος ή εθνικής καταγωγής αποτελεί προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, άρνηση των αρχών του Χάρτη του ΟΗΕ, παραβίαση της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και εμπόδιο στις φιλικές και ειρηνικές σχέσεις μεταξύ των λαών». Ακολούθησε, το 1965, η Διεθνής Σύμβαση για την Εξάλειψη Όλων των Μορφών Φυλετικών Διακρίσεων, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 1969.
Έκτοτε, οργανώθηκαν πολλές εκστρατείες κατά του ρατσισμού και ιδιαίτερα κατά του καθεστώτος του απαρτχάιντ στη Ν. Αφρική. Ακόμα και κυρώσεις, πολιτικές και οικονομικές, επιβλήθηκαν στο καθεστώς αυτό, τις οποίες όμως δεν σεβάστηκαν συγκεκριμένες χώρες της Δύσης, αλλά και ελληνικές κυβερνήσεις της περιόδου του ψυχρού πολέμου.
Μεταδικτατορικά, η χώρα μας υπήρξε ενεργός σε εκστρατείες του ΟΗΕ κατά του απαρτχάιντ, ιδιαίτερα την περίοδο που Βοηθός Γενικός Γραμματέας διετέλεσε ο Σωτήρης Μουσούρης, ο οποίος ανέλαβε και τη θέση του Διευθυντή του Κέντρου του ΟΗΕ Κατά του Απαρτχάιντ. Με την ιδιότητά του αυτή, ο Σωτήρης Μουσούρης οργάνωσε διεθνές συνέδριο στην Αθήνα το 1989, με την ενεργό συμπαράσταση της τότε υπουργού Πολιτισμού της Ελλάδας, Μελίνας Μερκούρη. Ήρθαν τότε στην Αθήνα αντιρατσιστές καλλιτέχνες παγκόσμιας εμβέλειας, όπως ο Αμερικανός Χάρι Μπελαφόντε και η βρετανίδα ηθοποιός Γκλέντα Τζάκσον, κατοπινή βουλευτής και υπουργός του Εργατικού Κόμματος.
Το Άπαρτχαϊντ,χώριζε τους ανθρώπους σε κατώτερους και ανώτερους
Η τύχη του καθεστώτος του απαρτχάιντ είχε προδιαγραφεί λόγω του τερματισμού του Ψυχρού Πολέμου και της ανακήρυξης της ανεξαρτησίας της Ναμίμπια, της νίκης του Εθνικοαπελευθερωτικού Κινήματος στη Ζιμπάμπουε, κυρίως όμως, μετά την απελευθέρωση του Νέλσον Μαντέλα – ύστερα από 27 χρόνια στη φυλακή – τον Φλεβάρη του 1990.
Η εξέλιξη αυτό αποτέλεσε την αρχή του τέλους του καθεστώτος του απαρτχάιντ, αφού στη συνέχεια ο Νέλσον Μαντέλα διαπραγματεύτηκε και συμφώνησε με τον πρόεδρο Ντε Κλερκ τις διαδικασίες που οδήγησαν σε ελεύθερες εκλογές στη Νότια Αφρική με βάση την αρχή «ένας άνθρωπος, μία ψήφος». Έτσι, το 1994 ο Νέλσον Μαντέλα εξελέγη θριαμβευτικά πρόεδρος της Ν. Αφρικής και το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο, δηλαδή, το υπό την ηγεσία του Εθνικοαπελευθερωτικό και δημοκρατικό κίνημα της χώρας ανέλαβε τη διακυβέρνηση, την οποία διατηρεί μέχρι σήμερα, σε συμμαχία με το ΚΚ Ν. Αφρικής και το COSATU, δηλαδή τη Γενική Συνομοσπονδία Εργατικών Συνδικάτων.
Η πτώση του απαρτχάιντ και η νίκη του παγκόσμιας εμβέλειας ηγέτη του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου Νέλσον Μαντέλα, σκόρπισε κύματα ενθουσιασμού σε όλον τον κόσμο.
Πολλοί πίστεψαν τότε ότι ο ρατσισμός δεν θα μπορούσε να επανεμφανιστεί σε καμιά δημοκρατική χώρα. Δυστυχώς όμως, οι ελπίδες διαψεύστηκαν και τις τελευταίες δεκαετίες γινόμαστε μάρτυρες της επιθετικής επανεμφάνισης των αποκρουστικών φαινομένων της ξενοφοβίας του ρατσισμού και του νεοναζισμού στην ίδια την καρδιά της Ευρώπης, που κάποτε ορκιζόταν (1945) «ποτέ πια πόλεμος – ποτέ πια φασισμός».
Σήμερα, κανείς δεν μπορεί να μένει αδιάφορος και να δηλώνει ανυποψίαστος μπροστά στους κινδύνους για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες από την εξάπλωση της ξενοφοβίας και του ρατσισμού που εμφανίζεται με πολλά πρόσωπα. Και δεν πρόκειται μόνο για φυλετικό ρατσισμό, αλλά και κοινωνικό.
Η Ελλάδα αντιμέτωπη με τον ρατσισμό
Στην ίδια την Ελλάδα, με τις μεγάλες αντιφασιστικές παραδόσεις και σχετικά πρόσφατη την εμπειρία της στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας της περιόδου 1967-74, έχουμε σήμερα – με βάση τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές – τρίτη πολιτική δύναμη μια εγκληματική νεοφασιστική οργάνωση, τη «Χρυσή Αυγή».
Καλούμαστε λοιπόν σε εγρήγορση και κινητοποίηση, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη και η κινητοποίηση των ενεργών πολιτών πρέπει να είναι πολυδιάστατη και πολυεπίπεδη, να αγκαλιάζει όλους τους τομείς της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής. Απαιτείται πάνω από όλα, η προώθηση μέσα στην κοινωνία μας μιας Κουλτούρας Ειρήνης και Μη Βίας, σύμφωνα με τις αποφάσεις της UNESCO.
Από την άποψη αυτή, ας μας γίνει μάθημα ο άδικος χαμός του Βαγγέλη Γιακουμάκη, ο οποίος υπήρξε θύμα του bulling των νταήδων συμφοιτητών του στη Γαλακτοκομική Σχολή Ιωαννίνων. Οι κάθε λογής νταήδες, είτε πρόκειται για νταήδες των γηπέδων είτε για νταήδες στα σχολεία μας είτε για χρυσαυγίτες νταήδες, συμπεριφέρονται φασιστικά επί της ουσίας και ας δηλώνουν ότι «οι Έλληνες δεν είμαστε ρατσιστές».
Όσο για την Ευρώπη, απαιτείται να μπει σε δρόμο ριζικά διαφορετικό από τον σημερινό, δηλαδή, στο δρόμο των ανθρωποκεντρικών οραμάτων, δρόμο μιας κοινωνικής, δημοκρατικής, ειρηνικής και οικολογικής ενωμένης Ευρώπης.
*Ο Πάνος Τριγάζης υπήρξε εξ των ιδρυτών της Κίνησης Πολιτών κατά του Ρατσισμού, το 1991, μαζί με τον τότε πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μιχάλη Σταθόπουλο και άλλα στελέχη του φιλειρηνικού κινήματος. Σήμερα είναι μέλος της Γραμματείας της Αντιρατσιστικής Κίνησης Πολιτών-ΑΚΙΠΟ
