Ήταν 31 Ιανουαρίου του 1606, όταν τα μέλη της Συνωμοσίας της Πυρίτιδας μαζί με τον εμπνευστή της Γκάι Φοκς, οδηγήθηκαν στην αγχόνη και κατόπιν διαμελίστηκαν για παραδειγματισμό.
Το χρονικό της συνωμοτικής δράσης
Στη Βρετανία, ο προτεστάντης Βασιλιάς Ιάκωβος Α’, ασκούσε την εξουσία με τρόπο βίαιο και τυραννικό. Οι μαζικές εκτελέσεις, οι κατασχέσεις περιουσιών και οι εκδιώξεις από τα αξιώματα, αποτελούσαν μια οδυνηρή πραγματικότητα για τους Καθολικούς.
Ένας Άγγλος στρατιώτης από το Γιορκ, ο Γκάι Φοκς, ανέλαβε την οργάνωση μιας ομάδας Καθολικών, που στόχο είχε τη δημιουργία επανάστασης σε ολόκληρη την Αγγλία.
Το εγχείρημά του Φοκς στηριζόταν στη θεωρία του Ντόμινο.
Ευελπιστούσε πως η πυροδότηση μιας σειράς έκρυθμων γεγονότων στο Λονδίνο θα δημιουργούσε χάος και αναρχία, που θα εξαπλώνονταν σε όλη την επικράτεια και με τη βοήθεια του καθολικού στέμματος της Ισπανίας, θα γινόταν εφικτή η ανατροπή της Μοναρχίας, επιφέροντας ταυτόχρονα ένα καίριο χτύπημα στον Προτεσταντισμό.
Το σχέδιό του ήταν απλό.
Θα ανατίναζε μαζί με τους συντρόφους του το Παλάτι του Γουέστμινστερ, γνωστό και ως Σπίτι του Κοινοβουλίου, δολοφονώντας το Βασιλιά Ιάκωβο Α’, τη βασιλική οικογένεια, τους βουλευτές και όσα μέλη της αριστοκρατίας και της προτεσταντικής εκκλησίας θα παρευρίσκονταν εκεί.
Η επόμενη μέρα θα ήταν χωρίς την παραδοσιακή ελίτ.
Για το σκοπό αυτό, ο Φοκς και οι συνωμότες του νοίκιασαν το Δεκέμβριο του 1604 ένα κελάρι που έφτανε μέχρι το υπόγειο του κτιρίου της Βουλής και άρχισαν να το γεμίζουν με βαρέλια γεμάτα μπαρούτι, τα οποία έκρυβαν κάτω από σωρούς από κάρβουνα.
Ως τον Μάρτιο του επόμενου έτους, το κελάρι είχε μετατραπεί σε μπαρουταποθήκη, αριθμώντας 36 βαρέλια με πυρίτιδα.
Η ευκαιρία για την εκτέλεση του ριψοκίνδυνου τολμήματος δόθηκε όταν γνωστοποιήθηκε ότι στις 5 Νοεμβρίου του 1605, ο βασιλιάς Ιάκωβος και σύσσωμη η πολιτική ηγεσία της χώρας, θα παρευρίσκονταν σε μια διευρυμένη συνέλευση της Βουλής των Λόρδων και της Βουλής των Κοινοτήτων.
Το μοιραίο λάθος
Ωστόσο, κάθε συνωμοσία που δεν τηρεί τους συνωμοτικούς κανόνες είναι καταδικασμένη.
Την παραμονή του χτυπήματος στο Κοινοβούλιο, ένας από τους συνωμότες, ο Φράνσις Τρίσμαν, θεώρησε ορθό να στείλει μία επιστολή στον καθολικό βουλευτή και γαμπρό του, Λόρδο Μόντιγκλ, προειδοποιώντας τον να μη παρευρεθεί στη συνεδρίαση της επόμενης μέρας.
Η επιστολή αυτή προβλημάτισε τον Λόρδο, που έσπευσε να ενημερώσει την κυβέρνηση. Λέγεται μάλιστα πως για τις υπηρεσίες του αυτές στο Στέμμα, έλαβε αργότερα 700 χρυσές λίρες.
Αμέσως διενεργήθηκαν έρευνες στις υπόγειες σήραγγες κάτω από τη Βουλή και ως τις πρώτες πρωινές ώρες, οι αρχές ανακάλυψαν το κελάρι και συνέλαβαν επ’ αυτοφώρω τον Γκάι Φοκς.
Τα βασανιστήρια
Αν και παραδέχτηκε από την πρώτη στιγμή την πρόθεσή του να ανατινάξει το Κοινοβούλιο, ο Φοκς βασανίστηκε σκληρά για να μαρτυρήσει τα ονόματα και των υπολοίπων συνωμοτών.
Σε ένα από τα βασανιστήρια μάλιστα, τον έδεσαν σε ένα κρεβάτι χειροπόδαρα με δερμάτινα λουριά και τον τραβούσαν μέχρι να κοπούν οι μύες και να εξαρθρωθούν τα άκρα του.
Αρχικά η απάντηση του Φοκς στους βασανιστές του ήταν ένα πλατύ χαμόγελο, γεγονός που αιτιολογεί και τη γελαστή έκφραση που έχει η λευκή μάσκα που τον απεικονίζει σήμερα, έπειτα όμως «έσπασε». Η άλλη εκδοχή είναι ότι τον σημάδεψαν με τέτοιο τρόπο που φαινόταν να γελάει συνέχεια.
Σύντομα πραγματοποιήθηκαν 11 ακόμη συλλήψεις, στις οποίες ο βασιλιάς φρόντισε να συμπεριλάβει ανάμεσα στους υπαίτιους και άλλους πολιτικούς εχθρούς του.
Οι «Συνωμότες της Πυρίτιδας», όπως έμειναν στην ιστορία, δικάστηκαν στις 27 Ιανουαρίου και καταδικάσθηκαν σε θάνατο.
Απέναντι από το κτίριο που σκόπευαν να ανατινάξουν στήθηκε μια εξέδρα και ένας, ένας απαγχονίζονταν και διαμελίζονταν.
Τελευταίος προς εκτέλεση έμεινε ο Φοκς, ο οποίος όμως κατά τη μεταφορά του στην εξέδρα, μην έχοντας τον έλεγχο των άκρων του από τα βασανιστήρια, γλίστρησε και έπεσε με το κεφάλι.
Ο θάνατος ήταν ακαριαίος και ο Βασιλιάς ενοχλημένος, διέταξε να κατακρεουργηθεί το σώμα του και να αποσταλούν τα κομμάτια απ’ άκρη σε άκρη σε όλο το βασίλειο, για να υποδηλώνουν την «τύχη των προδοτών».
Μάλιστα, από το ίδιο έτος καθιέρωσε την 5η Νοεμβρίου, ημέρα εορτασμού της σωτηρίας του και επικράτησης της Μοναρχίας.
Σήμερα η γιορτή είναι γνωστή με την ονομασία «Νύχτα του Γκάι Φοκς».
Κατά τον εορτασμό της, πλήθος πυροτεχνημάτων φωτίζουν τον ουρανό, ενώ συνηθίζεται σε όλη την επικράτεια της Βρετανίας να καίγονται ομοιώματα του Γκάι Φοκς.
Αυτά ντύνονταν πάντα με περίεργα ρούχα και με τα χρόνια η λέξη «Guy», πέρασε στην Αγγλική αργκό για να χαρακτηρίσει όσους συνήθιζαν να κυκλοφορούν με παρεμφερή ρούχα. Πλέον χρησιμοποιείται ως προσφώνηση του «παλιόφιλου». Κατά τη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων τα παιδιά κυκλοφορούν φορώντας τη μάσκα με τη μορφή του Φοκς, ενώ μικροί και μεγάλοι σιγοψιθυρίζουν στιχάκια της εποχής:
«Remember, remember, the fifth of November
The Gunpowder treason and plot!
For I see no reason why the gunpowder treason Should ever be forgot».
Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας και η απειλή της ζωής του Βασιλιά ενέπνευσαν τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ για το έργο «Μάκβεθ». Ήταν ο ίδιος ο θρύλος του Γκάι Φοκς που αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης για το κόμικ των Άλαν Μουρ και Ντέιβιντ Λοιντ, «V for Vendetta» με κεντρικό ήρωα τον μυστηριώδη V, που κρύβει το πρόσωπό του πίσω από μια μάσκα του Γκάι Φοκς. Διασκευή αυτού του κόμικ αποτελεί και η ομώνυμη ταινία του 2005, με τους Ούγκο Γουέιβινγκ και τη Νάταλι Πόρτμαν.
Φόρο τιμής στον Γκάι Φοκς απέδωσε και ο Τζον Λένον, στο άλμπουμ του 1970 John Lennon/Plastic Ono Band, χρησιμοποιώντας λίγο πριν ακουστεί μία έκρηξη, στον τελευταίο στίχο του τραγουδιού «Remember», τον στίχο «Remember, remember, the 5th of November».
Σήμερα η μορφή του Γκάι Φοκς, έχοντας ξεπεράσει τον χαρακτηρισμό του προδότη που του αποδόθηκε τα πρώτα χρόνια μετά την αποτυχημένη απόπειρα κατά της Μοναρχίας, αποτελεί σύμβολο αγωνιστικότητας εναντίον κάθε είδους εξουσίας και καταπίεσης.
Στην Αθήνα κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στη μνήμη της δολοφονίας του Α. Γρηγορόπουλου, κάνει πάντα την εμφάνισή του το εξής σύνθημα :«Remember, remember, the 6th of December»…
Πάραυτα, ο Γκάι Φοκς, ίσως παραμένει ο μόνος άνθρωπος που μπήκε ποτέ σε Κοινοβούλιο έχοντας ειλικρινείς προθέσεις…
