Στις 5 Μαρτίου 1959, ο πρόεδρος του Στρατοδικείου, συνταγματάρχης Κοκορέτσας, διαβάζει την ετυμηγορία ενοχής του κατηγορουμένου γερμανού εγκληματία πολέμου Μαξ Μέρτεν. Καταδικάστηκε σε 25ετή κάθειρξη κατά συγχώνευση. Ο Ναζί Μαξ Μέρτεν την κρίσιμη περίοδο 1942-1944 διέταξε τη μεταφορά των 50.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης στο κολαστήριο του Άουσβιτς και λεηλάτησε τις περιουσίες τους. Ένα τμήμα του θησαυρού αυτού στάλθηκε στη Γερμανία και το υπόλοιπο θάφτηκε σε άγνωστο σημείο στην Ελλάδα.
Πρόσφατα ήρθε στο φως η έρευνα της συνταξιούχου δικηγόρου κυρίας Λέλας Σαλέμ, η οποία επί 21 χρόνια συγκεντρώνει πληροφορίες και στοιχεία για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης που χάθηκαν στο Άουσβιτς. Η έρευνα της κυρίας Σαλέμ επικεντρώνεται κυρίως σε παιδιά που γεννήθηκαν μεταξύ του 1936 και του 1943 και κατέληξαν αιχμάλωτα των Ναζί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πολλά από αυτά γεννήθηκαν μέσα στα τρένα κατά τη μεταφορά των Εβραίων στη Γερμανία.
«Έχω καταγράψει παιδιά που γεννήθηκαν ακόμη και το 1943, ενώ υπήρξαν και κάποια που γεννήθηκαν μέσα στα τρένα του θανάτου. Αυτά τα παιδιά, μόλις έφτασαν στο Άουσβιτς, ούτε νούμερο δεν πήραν. Ούτε όνομα δεν είχαν. Αυτά τα παιδιά τα πήγαν κατευθείαν στους φούρνους, μαζί με τις μανάδες τους» ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σαλέμ.
Η ιστορία της σφαγής των Εβραίων της Θεσσαλονίκης
Τον Απρίλιο του 1941 οι Γερμανοί μπήκαν στη Θεσσαλονίκη. Ήταν η αρχή του τέλους της εβραϊκής κοινότητας της πόλης, που κορυφώθηκε ένα χρόνο μετά από τον Ναζί αξιωματικό, Μαξ Μέρτεν. Η διετής θητεία του ήταν αρκετή για να οδηγήσει στον αφανισμό περίπου 55 χιλιάδες Εβραίους της πόλης.
Ο Μέρτεν καταδικάστηκε σε 25ετή κάθειρξη ως εγκληματίας πολέμου, αλλά αποφυλακίστηκε μετά από λίγους μήνες στη φυλακή. Κοντά του ήταν και ο Αξιωματικός των Ες Ες Αλόις Μπρούνερ, ο αποκαλούμενος Χασάπης της Θεσσαλονίκης, ο οποίος παρά το διεθνές ένταλμα σύλληψης δεν συνελήφθη ποτέ. Μέχρι το 2010 υπήρχαν πληροφορίες ότι το εκτελεστικό όργανο του Μέρτεν, ζούσε στη Συρία, αλλά οι αρχές της χώρας δεν επιβεβαίωσαν ποτέ κάτι τέτοιο.
Αν και δεν είναι σίγουρο το αν βρίσκεται στη ζωή, παραμένει ακόμα ένας από τους πιο επικίνδυνους καταζητούμενους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το σχέδιο των Ναζί της Θεσσαλονίκης
Το σχέδιο των Μέρτεν και Μπρούνερ στη Θεσσαλονίκη ήταν καλά οργανωμένο.
Οι Ναζί συγκέντρωσαν τους Εβραίους στην πλατεία Ελευθερίας για δήθεν απογραφή, όπου τους ξυλοκόπησαν και τους υπέβαλαν σε εξευτελισμούς.
Ο Μέρτεν υποσχέθηκε ότι θα τους έσωζε αν εκείνοι του έδιναν κοσμήματα και άλλα τιμαλφή.
Έτσι συγκέντρωσε τον περίφημο «θησαυρό» του, που αναζητείται μέχρι σήμερα.
Φυσικά αφού του έδιναν ό,τι είχαν και δεν είχαν, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης επιβιβάζονταν με συνοπτικές διαδικασίες στα τρένα που οδηγούσαν στο κολαστήριο του Άουσβιτς.
Οι περισσότεροι δεν γύρισαν ποτέ. Οι μαρτυρίες από τους ελάχιστους που επέζησαν είναι συγκλονιστικές.
Διαβάστε στο δεύτερο βιβλίο της Μηχανής του Χρόνου «Ένοχοι και Αθώοι» την ανατριχιαστική ιστορία και το παρασκήνιο από την αρπαγή της περιουσίας των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους ντόπιους συνεργάτες των Γερμανών. Η έρευνα καταγράφει την δράση των αποκαλούμενων Πουλικών, δηλαδή της ένοπλης ομάδας του απόστρατου συνταγματάρχη Πούλου που συνεργάστηκε με τους κατακτητές και ως αντάλλαγμα έπαιρνε τις περιουσίες των διωχθέντων.
