Το τέλος της ελληνιστικής περιόδου
Η Κλεοπάτρα Ζ’ βασίλευσε για πρώτη φορά σε ηλικία 17 χρόνων. Ο πατέρας της Πτολεμαίος ΙΒ’ Αυλητής είχε δυσαρεστήσει την πλειονότητα του λαού με τον τρόπο διακυβέρνησής του. Η διαφθορά και η αποσάθρωση κυριαρχούσαν στην πολιτική και κοινωνική σκηνή της Αιγύπτου, ενώ αρκετές στρατηγικές επαρχίες όπως η Κύπρος και η Κυρήνη είχαν χαθεί. Έτσι, όταν τον διαδέχθηκε στον θρόνο του η μεγαλύτερή του κόρη, τίποτα δεν ήταν σε θέση να συνεχίσει την μεγάλη δυναστεία των Πτολεμαίων.
Η Κλεοπάτρα ήταν απόγονος του στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Πτολεμαίου Α’ και θεωρείται η τελευταία βασίλισσα της αρχαίας ελληνιστικής Αιγύπτου, προτού γίνει επισήμως επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Η Κλεοπάτρα στον θρόνο και οι αναταραχές.
Το 51 π.Χ. αρχίζει η περίοδος εξουσίας της Κλεοπάτρας. Η διαθήκη του Πτολεμαίου ΙΒ’ όριζε να παντρευτεί και να συμβασιλεύσει με τον μεγαλύτερο σε ηλικία αδερφό της τον Πτολεμαίο ΙΓ’, όπως και συνέβη για τρία χρόνια.
Το 49 π.Χ. ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στον Ιούλιο Καίσαρα και τον Πομπήιο, ο οποίος ζήτησε και πήρε πλοία, στήριξη και χρήματα από την Αίγυπτο. Έναν χρόνο αργότερα, το 48 π.Χ. ο Πομπήιος έχασε από τον Καίσαρα και λίγους μήνες αργότερα ο Πτολεμαίος ΙΓ’, με την πεποίθηση ότι ο Καίσαρας δεν θα εισέβαλε στην Αλεξάνδρεια, δολοφόνησε τον Πομπήιο.
Οργισμένος ο Καίσαρας για τη δολοφονία ενός Ρωμαίου ηγέτη, έστω και αντιπάλου του, εισέβαλε στη Αλεξάνδρεια με τα ρωμαϊκά λάβαρα να παρελαύνουν στην πόλη και τον ίδιο να εγκαθίσταται στα ανάκτορα.
Ιούλιος Καίσαρας και Κλεοπάτρα
Εν τω μεταξύ, η συνεχής αυξανόμενη δύναμη και φιλοδοξία της Κλεοπάτρας είχε δυσαρεστήσει τους αυλικούς που τη θεωρούσαν άμεσο κίνδυνο για τη ζωή του αδερφού της.
Η Κλεοπάτρα εκδιώχθηκε, όμως η συμβολή της στη συνάντηση με τον Ιούλιο Καίσαρα υπήρξε εξαιρετικά σημαντική.
Οι συγκρούσεις μεταξύ των Ρωμαίων στρατιωτών και των Αιγυπτίων είχαν ήδη ξεκινήσει και επειδή ήταν εξόριστη, έπρεπε να βρει ένα τρόπο να μπει κρυφά στα διαμερίσματα του Καίσαρα χωρίς να κινδυνεύσει.
Η γυναίκα με την ασυνήθιστη προσωπικότητα χάρη στη βοήθεια του έμπιστου της Απολλόδωρου από την Σικελία, κατάφερε να μπει στο παλάτι τυλιγμένη σε ένα χαλί, στοιχείο που μαρτυρά και την λεπτοκαμωμένη κορμοστασιά της!
Εξαιτίας της «ικανότητας» της στη διαπραγμάτευση, ο Καίσαρας κατόρθωσε να συμφιλιώσει δημόσια τα δύο αδέρφια, ώστε να συνεχίσουν από κοινού την βασιλεία της Αιγύπτου.
Οι αυλικοί, με πρωτοστάτες τον Ποθεινό και τον Αχιλλά, συνέχισαν να υπονομεύουν τις αποφάσεις και να κακομεταχειρίζονται τους ρωμαίους στρατιώτες, κάτι που εν τέλει οδήγησε στον λεγόμενο «Αλεξανδρινό Πόλεμο».
Ο Καίσαρας με δυνάμεις από όλη την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, κατάφερε να επικρατήσει και η Κλεοπάτρα συντάχθηκε στο πλευρό του, παρά την αντίδραση των Αιγυπτίων.
Αν και είχε σοβαρές ευθύνες στη Ρώμη, ο Καίσαρας πέρασε τον χειμώνα δίπλα στην βασίλισσα της Αιγύπτου και τον νεότερο αδερφό της, Πτολεμαίο ΙΔ’, περιοδεύοντας στον ποταμό Νείλο, φτάνοντας ως και την Αιθιοπία.
Η Αιγύπτια με την ελληνική καταγωγή από την Μακεδονία, ήταν ένα κράμα ακαταμάχητης γοητείας και ο Καίσαρας απλά υπέκυψε στα θέλγητρά της.
Τον Ιούνιο του 47 π.Χ. γεννήθηκε ο Πτολεμαίος ΙΕ’ Καισαρίωνας, ο γιος της Κλεοπάτρας και του Καίσαρα. Με την επιστροφή του δικτάτορα πλέον Καίσαρα στην Ρώμη, ακολούθησε και η βασίλισσα Κλεοπάτρα με τον γιο της.
Ωστόσο, στη Ρώμη η ίδια θεωρούταν μια ξελογιάστρα κι όχι σύζυγος του Καίσαρα.
Άλλωστε ο Καίσαρας είχε νόμιμη σύζυγο την Καλπουρνία.
Η Κλεοπάτρα βέβαια, συνέχισε να φέρεται ως βασίλισσα σε όσους την επισκέπτονταν στην εξοχική κατοικία του Καίσαρα, όπου είχε εγκατασταθεί.
Επιπλέον, η γυναίκα που μιλούσε 12 γλώσσες, φαίνεται να ενέπνευσε στον Καίσαρα την ιδέα μιας μεγάλης εκστρατείας στην Ανατολή, σαν αυτή που είχε πραγματοποιήσει ο Μέγας Αλέξανδρος.
Έτσι, λοιπόν, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βάδιζε σε μια μοναρχία ελληνιστικού τύπου, που θα περίκλειε πληθώρα φύλων: από Έλληνες και Γαλάτες, μέχρι Αιγύπτιους κι Ασιάτες.
Το μεγαλεπήβολο σχέδιο δεν ευδοκίμησε, καθώς ακολούθησαν οι λεγόμενοι «Ειδοί του Μαρτίου», όπου στις 15 Μαρτίου του 44 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας δολοφονήθηκε από τον Βρούτο.
Η ζωή της Κλεοπάτρας κινδύνευε κι έτσι επέστρεψε στην Αίγυπτο.
Ο Πτολεμαίος ΙΔ’ λίγο αργότερα ξεψύχησε.
Η Κλεοπάτρα συνέχισε να κυβερνά και υιοθέτησε μια ουδέτερη πολιτική στάση απέναντι στα τεκταινόμενα που διαδραματίζονταν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έως την νίκη του Μάρκου Αντώνιου στη μάχη των Φιλίππων το φθινόπωρο του 42 π.Χ.
Μάρκος Αντώνιος και Κλεοπάτρα
Το δεύτερο παθιασμένο ειδύλλιο είναι γεγονός. Η Κλεοπάτρα συνέχιζε να βαδίζει στο πολιτικό παρασκήνιο, κάτι που ενόχλησε τον θριαμβευτή και ζήτησε να τη συναντήσει στην Κιλικία. Η μικρόσωμη Ελληνίδα με τα μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια, τα τριγωνικά μάγουλα και τη χαρακτηριστική μακριά και λεπτή μύτη, κατέφθασε με ένα πανέμορφο πλοίο και με ακολουθία από Χάριτες και Νηρηίδες. Στην Ταρσό ο Μάρκος Αντώνιος υπέκυψε στη σαγήνη της κι ένας παράφορος έρωτας γεννήθηκε.
Ο Μάρκος Αντώνιος πραγματοποιούσε κάθε επιθυμία της Κλεοπάτρας. Για χάρη της δολοφόνησε όλους του πολιτικούς της εχθρούς, ακόμη και την αδερφή της Αρσινόη Δ’ , τον κυβερνήτη της Κύπρου κι έναν άνδρα που ισχυριζόταν ότι ήταν ο αδερφός της, τον Πτολεμαίο ΙΓ’.
Το χειμώνα του 41-40 π.Χ. ο Μάρκος Αντώνιος τον πέρασε δίπλα στη Βασίλισσα του Νείλου, υποκύπτοντας σε εξωτικές κι αμέτρητες απολαύσεις.
Ξελογιασμένος και καθοδηγούμενος από το πάθος του έφτασε να είναι υποχείριο της Κλεοπάτρας, αδιαφορώντας για τις εξελίξεις στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Την άνοιξη του 40 π.Χ. ο Μάρκος Αντώνιος συνάντησε στην Αθήνα την γυναίκα του Φουλβία και ύστερα κατευθύνθηκε στην Ιταλία για να διευθετήσει τη διαμάχη του με τον Οκταβιανό.
Ο Μάρκος Αντώνιος, μετά τον θάνατο της Φουλβίας, παντρεύτηκε την Οκταβία, αδερφή του Οκταβιανού. Το 39 π.Χ. απέκρουσαν μαζί την εισβολή των Πόρθων.
Η Κλεοπάτρα το 40 π.Χ. γέννησε δίδυμα, τον Αλέξανδρο Ήλιο και την Κλεοπάτρα Σελήνη.
Το 36 π.Χ. έσμιξε ξανά με τον Μάρκο Αντώνιο, όταν την κάλεσε στην Συρία.
Απέκτησαν, μαζί, επίσης τον Πτολεμαίο Φιλάδεφο.
Η επιθυμία της Κλεοπάτρας για περισσότερα εδάφη άρχισε να είναι αρκετά έντονη. Μέσα από διάφορες ίντριγκες πήρε στην εξουσία της το βασίλειο του Λιβάνου και τη φοινικική ακτή μέχρι Σιδώνα.
Επίσης, συνόδευσε τον Μάρκο Αντώνιο στις εκστρατείες του, με απώτερο βέβαια σκοπό την ανάκτηση περισσότερων εδαφών.
Ύστερα από δύο εκστρατείες εναντίον της Παρθίας και μίας κατά της Αρμενίας, ο Μάρκος Αντώνιος επέστρεψε θριαμβευτής και παρά την οργή των Ρωμαίων, επέλεξε να κάνει τον γύρω του θριάμβου στην Αλεξάνδρεια μπροστά στην αγαπημένη του Κλεοπάτρα.
Η μεγαλομανία της βασίλισσας δεν είχε όρια, καθώς τώρα πια δεν επιθυμούσε να την ονομάζουν «Βασίλισσα των Βασιλέων», αλλά «Νέα Ίσις» ή «Θεά Νεωτέρα» και να λατρεύεται η ίδια σαν θεά.
Επίσης, το όνειρό της για επανένωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αναζωπυρώθηκε και ο μόνος που στεκόταν τώρα εμπόδιο ήταν ο Οκταβιανός, τον οποίο μάλλον υποτίμησε.
Η Ρώμη είχε χωριστεί στα δύο. Ο Μάρκος Αντώνιος κήρυξε πόλεμο από τη Σάμο εναντίον του Οκταβιανού, ο οποίος κήρυξε πόλεμο εναντίον της Βασίλισσας της Αιγύπτου.
Η αποφασιστική αναμέτρηση έγινε στις 2 Σεπτέμβρη του 31 π.Χ. και ήταν η Ναυμαχία του Ακτίου.
Ήταν και η τελευταία μάχη της Αρχαίας Αιγύπτου.
Ο Μάρκος Αντώνιος υπέστη πανωλεθρία και το ζευγάρι κατέφυγε κρυφά στην Αλεξάνδρεια. Ίσως οι άνθρωποι που πλεύρισαν τον Μάρκο Αντώνιο, συνιστώντας του να απομακρυνθεί από την Κλεοπάτρα να είχαν δίκιο, ωστόσο η 37χρονη πλέον βασίλισσα διατηρούσε ακόμη τη χάρη και την πανουργία της, ώστε να ξεμυαλίζει τον στρατηγό.
Η Αίγυπτος σε λίγο θα προσαρτόταν στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, κι έτσι ο Μάρκος Αντώνιος και η Κλεοπάτρα συνέχισαν την φιλήδονη ζωή τους στην Αλεξάνδρεια, περιμένοντας το αναπόφευκτο τέλος.
Το τραγικό τέλος της Κλεοπάτρας.
Πολλά έχουν γραφτεί για τον θάνατο της Κλεοπάτρας, όμως δύο είναι οι επικρατέστερες εκδοχές.
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, μετά την ήττα στην Ναυμαχία του Ακτίου, ο στρατός εγκατέλειψε τον Μάρκο Αντώνιο που θεώρησε ότι τον πρόδωσαν με σχέδιο της Κλεοπάτρας.
Η ίδια για να σωθεί από την οργή του Μάρκου Αντώνιου, κλειδώθηκε σε ένα ταφικό μνημείο και διέδωσε ότι αυτοκτόνησε. Στο άκουσμα αυτής της φήμης, ο Μάρκος Αντώνιος αυτοκτόνησε με το ίδιο του το σπαθί. Λίγα λεπτά προτού πεθάνει, η Κλεοπάτρα πήγε κοντά του κι ο Μάρκος Αντώνιος ξεψύχησε στην αγκαλιά της.
Την 12η Αυγούστου του 30 π.Χ. ο Οκταβιανός εισήλθε θριαμβευτής στην Αλεξάνδρεια. Δεν ήθελε ακόμη την Κλεοπάτρα νεκρή, καθώς επιθυμούσε πρώτα να τη ντροπιάσει μπροστά στα μάτια των Ρωμαίων. Η 40χρονη πλέον βασίλισσα λίγο αργότερα βρέθηκε νεκρή από τσίμπημα ασπίδας, που είναι ένα είδος αιγυπτιακής κόμπρας. Αυτός θα ήταν ένας επώδυνος θάνατος. Σύμφωνα όμως με τον Ρωμαίο ιστορικό Δίωνα Κάσσιο, η Κλεοπάτρα πέθανε χωρίς πόνο. Έτσι, ο καθηγητής Σέφερ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η βασίλισσα αυτοκτόνησε με μείγμα δηλητηρίων «αφού ήθελε να παραμείνει όμορφη και μετά τον θάνατό της».
Όπως και να έχει, η Κλεοπάτρα έμεινε στην ιστορία ως η μοιραία πανέμορφη γυναίκα, μια τολμηρή προσωπικότητα που έμελλε να είναι η τελευταία βασίλισσα της Αρχαίας Αιγύπτου.
