Στην περιοχή του Καφηρέα, του θρυλικού Καβο Ντόρο της Εύβοιας, ανάμεσα στα χωριά Θύμι και Ευαγγελισμός βρίσκεται η χαράδρα της Χαρχάμπολης ή Αρχάμπολης, ένα εντυπωσιακό, αλλά άγριο τοπίο. Καταλήγει σε μια απρόσιτη παραλία όπου στο ένα άκρο υπάρχουν ψηλά κοφτερά βράχια με σπηλιές και στο άλλο άκρο ένα ταπεινό εκκλησάκι του Αγ.Γεωργίου.
Το απόκοσμο σκηνικό συνοδεύεται από την ιστορία ότι εκεί κάποτε υπήρχε μια σπουδαία αρχαία πόλη που ερημώθηκε ξαφνικά μετά από φονική επιδρομή. Ο λαϊκός θρύλος λέει ότι οι αδικοχαμένοι που σφαγιάστηκαν εμφανίζονται τη νύχτα μέσα από τη θάλασσα ως φαντάσματα…
Η αρχαιολογική παρατήρηση
Το αρχαιολογικό μάτι μπορεί να εντοπίσει αρχαία λείψανα, που δείχνουν ότι πράγματι εκεί υπήρχε οργανωμένος οικισμός ο οποίος τοποθετείται χρονολογικά από την κλασική περίοδο μέχρι και τον 1ο αι. π.Χ.. Τα λιγοστά στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η πρώτη κατοίκηση ανάγεται στην αρχαϊκή εποχή. Η ιστορία του οικισμού αυτού καθώς και το όνομά του δεν είναι γνωστά. Από τα ευρήματα πιστεύεται ότι κατά την κλασική περίοδο υπήρχε εκεί λατρευτικός χώρος.
Στον 4ο-3ο αι. π.Χ. στη θέση υπήρχε οργανωμένο κτηριακό συγκρότημα, μια αγροικία με μεταλλευτική κυρίως δραστηριότητα. Αυτό επιβεβαιώνεται και από την εύρεση μια πλαγιάς καλυμμένης από σκωρίες σιδήρου, κατάλοιπα καύσης, αλλά και ένα καμίνι εκκαμίνευσης σιδήρου. Άλλα κτήρια σε διπλανό χώρο τοποθετούνται χρονολογικά στην ύστερη ελληνιστική περίοδο και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται και στα ρωμαϊκά χρόνια.
Ο διαμελισμένος σκελετός
Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, άγνωστο πότε ακριβώς, φαίνεται ότι ο χώρος εγκαταλείφθηκε.
Ο λόγος της εγκατάλειψης δεν είναι γνωστός, η ύπαρξη όμως ενός διαμελισμένου σκελετού και άλλων οστών άτακτα ριγμένων μέσα σε ένα κτήριο οδηγεί στην υπόθεση ότι η εγκατάλειψη έγινε βίαια, ίσως έπειτα από καταστροφικό σεισμό ή εχθρική εισβολή.
Από την ιστορία είναι γνωστό ότι η περιοχή αυτή είχε λεηλατηθεί από το Μιθριδάτη και από πειρατές το 80 π.Χ.
Τα οικοδομικά λείψανα που ανασκάφηκαν στην Αρχάμπολη ταυτίστηκαν από τον Αμερικανό αρχαιολόγο D. Keller με την αρχαία πόλη Αιγές, που αναφέρει ο Όμηρος. Ο ίδιος ερευνητής σε δημοσίευσή του πριν από την έναρξη της ανασκαφικής έρευνας έκανε λόγο για τα σπήλαια που υπάρχουν στη χαράδρα και για τη λατρεία του Διονύσου σε αυτά.
Στην ευρύτερη περιοχή όμως του Καφηρέα αναφέρονται από τις αρχαίες πηγές διάφορες πόλεις, αλλά και λοιμοκαθαρτήριο, καθώς και ένα ιερό σπήλαιο. Αυτό που πρέπει να διερευνηθεί και να διασαφηνισθεί είναι, αν η Αρχάμπολη αποτέλεσε οργανωμένη πόλη ή απλώς ένα μικρό οικισμό μεταλλωρύχων, στον οποίο ήταν εγκατεστημένοι δούλοι και εργάτες.
Αν και περιηγητές του 19ου αιώνα κάνουν αναφορές για την περιοχή και μιλούν για έναν ενδιαφέροντα και σπουδαίο χώρο, ωστόσο αυτός παρέμεινε άγνωστος στους περισσότερους αρχαιολόγους. Την περιοχή επισκέφθηκε το 1972 ο Άγγελος Χωρέμης, ενώ περίπου 15 χρόνια αργότερα (1986) το χώρο ερεύνησε και ο Αμερικανός αρχαιολόγος D. Keller.
Η ανασκαφική έρευνα ξεκίνησε το 1989 υπό την αιγίδα της ΙΑ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, φέρνοντας στο φως τα σημαντικά αρχιτεκτονικά λείψανα.
πηγές: κόμβος odysseus του υπουργείου Πολιτισμού & kavodoros,
