Του «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», τόμος Δ’, του Σπύρου Λιναρδάτου, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΖΗ.
Η αδιάκοπη απειλή που αντιμετώπιζε η Κούβα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως απέδειξε και η αποτυχημένη επιχείρηση του Κόλπου των Χοίρων οδήγησε τον Φιντέλ Κάστρο να επιζητήσει να στηριχθεί στη σοβιετική οικονομική και στρατιωτική βοήθεια.
Ύστερα από δύο επισκέψεις του Τσε Γκεβάρα και του Ραούλ Κάστρο στη Μόσχα στις 3 Σεπτεμβρίου 1962, το κοινό ανακοινωθέν αποκάλυψε ότι η Σοβιετική Ένωση προμήθευε όπλα στην Κούβα.
Ο αμυντικός εξοπλισμός της Κούβας
Ο Χρουστσόφ, με δηλώσεις του, στις 11 Σεπτεμβρίου βεβαίωσε ότι τα όπλα που είχαν δοθεί στην Κούβα ήταν αμυντικά και ότι η Σοβιετική Ένωση δεν είχε ανάγκη να μεταφέρει σε άλλη χώρα πυραύλους αφού διέθετε διηπειρωτικούς, οι οποίοι μπορούσαν να πλήξουν οποιοδήποτε σημείο του δυτικού ημισφαιρίου.
Αναγνωριστικές πτήσεις αμερικανικών U-2 πάνω από την Κούβα αποκάλυψαν ότι κατασκευάζονταν βιαστικά τουλάχιστον πέντε βάσεις για εκτόξευση πυραύλων με μέσο βεληνεκές, ικανούς να πλήξουν τα περισσότερα και πιο ζωτικά κέντρα των Ηνωμένων Πολιτειών.
Εικοσιτέσσερα σοβιετικά σκάφη είχαν ξεκινήσει και έπλεεαν για την Κούβα μεταφέροντας το αναγκαίο συμπληρωματικό υλικό για να λειτουργήσουν οι βάσεις.
Τα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα της Κυβέρνησης του Κένεντι
Εκτός από τα στρατηγικά, ο Τζον Κένεντι αντιμετώπιζε και σοβαρά πολιτικά προβλήματα.
Ο «φιντελισμός», ύστερα από την επιτυχημένη επανάσταση της Κούβας είχε μεγάλη απήχηση στη Λατινική Αμερική, όπου οι λαοί εξακολουθούσαν να ζουν σε συνθήκες φτώχειας και αθλιότητας με καθεστώτα ημιφεουδαρχικά και δικτατορικά προστατευόμενα από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις αμερικανικές εταιρείες.
Στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες άρχιζε η εκλογική μάχη για την ανανέωση της βουλής και των 39 εδρών της γερουσίας, ενώ τον νέο πρόεδρο και το κόμμα του, τούς βάρυνε το «φιάσκο» του Κόλπου των Χοίρων.
Πέρα από τα προβλήματα της «ασφάλειας των ΗΠΑ» και της στρατηγικής ισορροπίας, λόγοι «γοήτρου» και εσωτερικής πολιτικής επέβαλαν στον αμερικανό Πρόεδρο να δώσει αποφασιστική απάντηση στη «σοβιετική πρόκληση».
Από τις 16 ως τις 19 Οκτωβρίου 1962 έγιναν σειρά συσκέψεων του προέδρου Κένεντι με τους συμβούλους του στον Λευκό οίκο.
Υποστηρίχτηκαν οι πιο διαφορετικές και αντίθετες απόψεις για τα μέτρα που θα έπρεπε να πάρουν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Από απλή διπλωματική δράση και διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα για ταυτόχρονη αποχώρηση των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα και των αμερικανικών βάσεων από την Τουρκία και την Ιταλία, ως τον βομβαρδισμό ή απόβαση στο νησί.
Ο ναυτικός αποκλεισμός της Κούβας και η «σοβιετική απειλή»
Τελικά έγινε δεκτή η πρόταση του Μακναμάρα για ναυτικό αποκλεισμό της Κούβας.
Όλα τα πλοία που κατευθύνονταν προς τα λιμάνια της θα υποχρεώνονταν να δεχτούν νηοψία, τα υποβρύχια να έβγαιναν στην επιφάνεια και τα αεροπλάνα να άλλαζαν πορεία και να προσγειώνονταν σε κάποιο αμερικάνικο αεροδρόμιο.
Στις 22 Οκτωβρίου ο Πρόεδρος Κένεντι, αφού πρωτύτερα είχε δεχτεί το σοβιετικό πρεσβευτή Ντομπρύνιν και του είχε κάνει γνωστές τις αποφάσεις του, παρουσιάστηκε στην τηλεόραση και κατηγόρησε τη Σοβιετική Ένωση ότι με την τοποθέτηση πυραύλων στην Κούβα, παραβίαζε το «status quo» στο δυτικό ημισφαίριο και σε ολόκληρο τον κόσμο και παρέβαινε τις ίδιες τις διαβεβαιώσεις της.
Ο αποκλεισμός άρχισε στις 24 Οκτωβρίου, ενώ τα σοβιετικά πλοία με υλικά για τις πυραυλικές βάσεις στην Κούβα εξακολουθούσαν να πλέουν στον Ατλαντικό και να πλησιάζουν την αμερικανική Ακτή.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν κινητοποιήσει το τεράστιο πολεμικό δυναμικό τους.
Ο Στρατάρχης Μαλινόφσκι έθεσε σε κατάσταση ετοιμότητας τα στρατεύματα του Συμφώνου της Βαρσοβίας.
Ο κίνδυνος μιας θερμοπυρηνικής αναμέτρησης παρουσιαζόταν άμεσος.
Φιλειρηνικές οργανώσεις και προσωπικότητες κινητοποιήθηκαν και απηύθυναν εκκλήσεις.
Η βρετανική κυβέρνηση εξέφρασε επιφυλάξεις για τους χειρισμούς της Ουάσινγκτον και συμβούλευσε στον Κένεντι να επιδείξει μετριοπάθεια.
Η αποφυγή ενός νέου πυρηνικού πολέμου
Στην πραγματικότητα όμως, και οι δύο υπερδυνάμεις ήταν έτοιμες για υποχωρήσεις, αρκεί να διατηρούσαν το γόητρό τους και την ισορροπία του τρόμου.
Το συμβούλιο ασφαλείας συνεδρίαζε.
Ο σοβιετικός αντιπρόσωπος Ζορίν αρνήθηκε ότι υπήρχαν σοβιετικοί πύραυλοι στην Κούβα.
Για να δοθεί περισσότερος χρόνος στον Χρουστσόφ να αποφασίσει, ο Κένεντι διέταξε να μετατοπιστεί πιο κοντά στις ακτές η γραμμή του αποκλεισμού.
Στις 26 Οκτωβρίου έγινε φανερό ότι τα περισσότερα σοβιετικά πλοία είχαν «ανακρούσει πρύμναν» και επέστρεφαν.
Ο Χρουστσόφ με γράμμα του στον Ου Θαντ, επιβεβαίωσε πως έδωσε εντολή να μην περάσουν τα σοβιετικά σκάφη τη γραμμή του αποκλεισμού.
Πρόσθεσε όμως ότι το μέτρο ήταν προσωρινό.
Η ένταση συνεχίστηκε δύο ακόμα ημέρες.
Ο Χρουστσόφ και ο Κένεντι αντάλλαξαν επιστολές.
Αμερικανοί απέρριψαν το σοβιετικό αίτημα για ταυτόχρονη διάλυση των σοβιετικών και αμερικανικών πυραυλικών βάσεων στην Κούβα και την Τουρκία.
Όμως, στις 28 Οκτωβρίου, ο Χρουστσόφ, με νέα επιστολή του στον Κένεντι ανακοίνωσε ότι έδωσε εντολή να διαλυθούν οι πυραυλικές βάσεις στην Κούβα και να μεταφερθούν οι πύραυλοι πίσω στη Σοβιετική Ένωση.
Η ανεξαρτησία της Κούβας και η συνέχιση του ψυχροπολεμικού κλίματος
Η ειρήνη είχε σωθεί. Ταυτόχρονα όμως διασώθηκε η ανεξαρτησία της Κούβας.
Αυτό φάνηκε πως ήταν και το μοναδικό αντάλλαγμα που πήρε ο Χρουστσόφ για τη διάλυση των πυραυλικών βάσεων στο νησί της Καραϊβικής: η υπόσχεση ότι δεν θα επιχειρούνταν πια αμερικανική εισβολή στην Κούβα.
Η διατήρηση της ανεξαρτησίας της Κούβας στις ΗΠΑ ήταν ασφαλώς μία σημαντική επιτυχία της σοβιετικής πολιτικής, αν λάβει κανείς υπόψη ότι στις 8 Οκτωβρίου ο αμερικανικός αντιπρόσωπος στον ΟΗΕ, Ατλάι Στήβενσον, δήλωσε, απατώντας ακριβώς σε δηλώσεις του Φιντέλ Κάστρο, ότι η «διατήρηση του κομμουνισμού στην Αμερική δεν είναι διαπραγματεύσιμη».
Από την άλλη πλευρά, ο Κένεντι είχε σημειώσει μία μεγάλη νίκη συνδυάζοντας πολιτική πυγμής και μετριοπάθειας την κρίσιμη στιγμή.
Η κρίση της Κούβας αποτέλεσε σταθμό στη μεταπολεμική ιστορία. Και αυτό γιατί και οι δύο υπερδυνάμεις και μαζί τους ολόκληρη η ανθρωπότητα ένιωσαν το ρίγος ενός θερμοπυρηνικού ολέθρου.
Μετά την κρίση της Κούβας επισημοποιήθηκε όχι μόνο το τέλος του ψυχρού πολέμου, αλλά και το παγκόσμιο διευθυντήριο των δύο υπερδυνάμεων.
Ωστόσο, το άμεσο αποτέλεσμα ήταν η ένταση των διαμαχών κι στα δύο στρατόπεδα.
Η ομιλία του Χρουστσόφ στο Ανώτατο Σοβιέτ, στις 12 Δεκεμβρίου 1962 περιείχε έμμεσες, αλλά φανερές επικρίσεις εναντίον όχι μόνο της κινεζικής ηγεσίας, η οποία είχε ήδη εισβάλλει στην Ινδία, αλλά και των σκληρών συντρόφων του στους κόλπους της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ.
«Αν ορισμένοι διακηρύσσουν ότι οι ιμπεριαλιστές είναι χάρτινες τίγρεις, δεν πρέπει να ξεχνούν πως οι τίγρεις αυτές έχουν πυρηνικά δόντια. Όσοι υποστήριξαν πως ο σοσιαλισμός μπορεί να προχωρήσει μόνο με πόλεμο, ήθελαν να κάνει η Σοβιετική Ένωση πόλεμο για την Κούβα. Μερικοί από αυτούς λυπούνται γιατί δεν εξαπολύθηκε θερμοπυρηνικός πόλεμος και επέκριναν για αυτόν τη Σοβιετική Ένωση. Αν δεν είχαμε συγκρατηθεί και ακούγαμε αυτούς που κραυγάζουν, αρχίζαμε πυρηνικό πόλεμο και εκατομμύρια θα είχαν τώρα σκοτωθεί».
Αλλά και Κένεντι σε ομιλία του από την τηλεόραση είπε:
«Αν ποτέ ο κύριος Χρουστσόφ εξαπολύσει τους πυραύλους του θα χαθούν τα πάντα. Οπωσδήποτε έχουμε τα μέσα να απαντήσουμε μαζικά και να καταστρέψουμε τη Σοβιετική Ένωση. Αλλά αν φτάσει η μέρα αυτή, αν γίνει αυτή η ανταλλαγή ατομικών πυραύλων, θα είναι το τέλος ολόκληρου του κόσμου. Θέλω να πω ότι σε μία μέρα θα σκοτωθούν τουλάχιστον 150 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη, στη Σοβιετική Ένωση και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σε μία μέρα».
Απόσπασμα από το βιβλίο «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», τόμος Δ’, του Σπύρου Λιναρδάτου, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΖΗ.
Διαβάστε στη «ΜτΧ»: Ο Κόλπος των Χοίρων, το στρατιωτικό φιάσκο των Αμερικάνων στην Κούβα. Ο Τσε Γκεβάρα ευχαρίστησε τον Κένεντι επειδή με την αποτυχία του, ενίσχυσε την κουβανέζικη επανάσταση
