Μία εβδομάδα μετά την αυτοκτονία του Χίτλερ έγραψε μία εγκωμιαστική νεκρολογία για τον ηγέτη του Τρίτου Ράιχ.
Προηγουμένως, είχε δωρίσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Γκέμπελς για την οικονομική ενίσχυση του ναζιστικού κόμματος.
Ο Νορβηγός Κνουτ Χάμσουν περιφρονήθηκε από τους συμπατριώτες του για τις φιλοναζιστικές του ιδεολογίες, με τον πιο «πολιτισμένο» τρόπο.
Σχεδόν 70 χρόνια μετά τον θάνατό του, συνεχίζει να προκαλεί «έριδες» στην πατρίδα του.
Λογοτέχνης χωρίς παιδεία
Ο Κνουτ Χάμσουν γεννήθηκε στις 4 Αυγούστου 1859 στο Λομ της Νορβηγίας.
Ήταν το τέταρτο παιδί μια εννεαμελούς και πολύ φτωχής οικογένειας.
Αναγκάστηκε να μείνει μαζί με τον θείο του για να επιβιώσει, ωστόσο η παιδική του ηλικία στιγματίστηκε από την κακομεταχείριση του θείου του, ο οποίος συχνά τον χτυπούσε και τον άφηνε νηστικό.
Στα 15 του επέστρεψε στο Λομ και δούλευε οπουδήποτε για να μην πεινάει.
Εργάστηκε ως πλανόδιος πωλητής, βοηθός τσαγκάρη, σε κατασκευές δρόμων, αλλά και ως βοηθός σερίφη.
Παράλληλα, δίδασκε σε μικρά παιδιά, χωρίς να ξεχάσει τη μεγάλη του αγάπη για τη λογοτεχνία.
Στα 17 του, με την οικονομική βοήθεια του εμπόρου Erasmus Zahl, άρχισε να γράφει τα πρώτα του μικρά δοκίμια.
Τα επόμενα χρόνια ταξίδεψε σε ολόκληρη τη Νορβηγία και την Αμερική, γράφοντας και διαβάζοντας βιβλία.
Επέστρεψε στην Κοπεγχάγη και παντρεύτηκε τη Μαρί Άντερσεν, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά.
Τα δύσκολα παιδικά χρόνια και οι περιπλανήσεις του ήταν ο κορμός των συγγραμμάτων του.
Διακρίθηκε για πρώτη φορά με την αυτοβιογραφική «Πείνα», η οποία εκδόθηκε το 1890 και περιέγραφε κυρίως τις ψυχολογικές συνέπειες της πείνας και της χρόνιας στέρησης, ενώ αφιέρωσε την «Ευλογία της Γης», στον απλό άνθρωπο και την άμεση σχέση του με τη φύση.
Στα 70 χρόνια της συγγραφικής του πορείας κατάφερε να παγιωθεί ως ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 20ου αιώνα, που καταπιάστηκε με την «ψυχολογική λογοτεχνία», τους εσωτερικούς μονολόγους και τις περίπλοκες προτάσεις περί του ασυνείδητου.
Το 1920 βραβεύτηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας, ενώ για τον επίσης συγγραφέα Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ θεωρείται ο «πατέρας της Λογοτεχνίας».
Η συνάντηση με τον Χίτλερ και ο θαυμασμός της γερμανικής ιδεολογίας
Ο Χάμσουν δεν έλαβε καμία πανεπιστημιακή εκπαίδευση, μεγάλωσε σε μικρά χωριά και ανέπτυξε μία απέχθεια για τις μεγαλουπόλεις και οτιδήποτε είχε «μοντέρνο αέρα».
Ήδη από μικρή ηλικία ανέπτυξε φιλογερμανικά αισθήματα, ήταν αντίθετος με τον βρετανικό ιμπεριαλισμό που απειλούσε τη χώρα του, μισούσε τον κομμουνισμό και τους μπολσεβίκους.
Κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο υποστήριζε τη Γερμανία και το 1930 ήταν υπέρ του φασιστικού κινήματος της Νορβηγίας, αλλά και της κατάληψης της χώρας του από τους Ναζί.
Η αγάπη του για τους αρχαίους πολιτισμούς και οι μυστικιστικές ιδέες για τους ανθρώπους που επιστρέφουν πίσω στις ρίζες τους συμφωνούσαν με τη ναζιστική «μυθολογία».
Ο Γκέμπελς λάτρεψε τα έργα του που τα χρησιμοποίησε ως προπαγανδιστικό εργαλείο στην ιδεολογία της εθνικοσοσιαλιστικής Γερμανίας.
Μάλιστα, στα ημερολόγια του, ο Χάμσουν υπήρξε ο συγγραφέας που αναφερόταν περισσότερο από κάθε άλλον διανοούμενο.
Οι δύο άνδρες ανέπτυξαν μια ισχυρή φιλική σχέση, με αποκορύφωμα να χαρίσει το Νόμπελ για τις ανάγκες του ναζιστικού κόμματος, αλλά και να συναντηθεί με τον Χίτλερ.
Απογοητευμένος από τη φυγή του Βασιλιά της Νορβηγίας, ο Χάμσουν επιθυμούσε την απόλυτη συνεργασία της Νορβηγίας με το Τρίτο Ράιχ.
Φαίνεται όμως πως ήρθε σε αντιπαράθεση με τον Φύρερ, όταν ο συγγραφέας του ζήτησε να αντικαταστήσει τον γερμανό κομισάριο Γιόζεφ Τερμπόβε με τον Νορβηγό Βίντκουν Κουίσλιγκ, πρωθυπουργό της κατεχόμενης Νορβηγίας.
Ο Χίτλερ εξοργίστηκε, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον συγγραφέα από το να σταματήσει να τον θαυμάζει.
Μάλιστα στις 7 Μαΐου 1945, μία εβδομάδα μετά την αυτοκτονία του Φύρερ, ο Χάμσουν έγραψε μια νεκρολογία στη νορβηγική εφημερίδα «Αfterposten». Μεταξύ άλλων, ανέφερε για τον γερμανό δικτάτορα ότι «ήταν πολεμιστής του ανθρώπινου γένους και προφήτης της δικαιοσύνης για όλα τα έθνη. […] Έτσι μπορεί να κοιτάξει ο απλός δυτικοευρωπαίος τον Αδόλφο Χίτλερ. Και εμείς, οι στενοί οπαδοί του, υποκλινόμαστε στον θάνατό του».
«Ένα από τα πιο διεστραμμένα γεγονόνα της σύγχρονης νορβηγικής ιστορίας»
Ο νορβηγός συγγραφέας Τόρ Ρεμ, στο βιβλίο του «Knut Hamsun:Reisen til Hitler»/Κνουτ Χάμσουν: Το ταξίδι στον Χίτλερ», ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι η συνάντηση του Χάμσουν με τον Χίτλερ και η προσκόλληση του στον ναζισμό αποτέλεσαν «ένα από τα πιο διεστραμμένα γεγονότα της σύγχρονης νορβηγικής ιστορίας. Ο μεγαλύτερος συγγραφέας ενός μικρού έθνους συνάντησε τον μεγαλύτερο τύραννο του κόσμου».
Μάλιστα, ο Χάμσουν ποτέ δεν απολογήθηκε και μετά την ήττα της Γερμανίας στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο συνελήφθη με την κατηγορία της προδοσίας.
Τότε όμως, ο συγγραφέας ήταν 86 ετών και δεν εκτελέστηκε μαζί με άλλους προδότες, με την υποψία ότι έπασχε από άνοια.
Αντί αυτού, η περιουσία του δημεύτηκε, έμεινε κάτω από συνεχή ψυχιατρική παρακολούθηση και πέθανε περιφρονημένος, αλλά αμετανόητος στις 12 Φεβρουαρίου 1952, στα 92 του χρόνια.
Οι ναζιστικές πολιτικές απόψεις και η ιδέα μιας «πανγερμανικής ενότητας» που οδήγησαν στην «αποκαθήλωσή» του από τον νορβηγικό λαό, προκαλούν ακόμη και σήμερα αντιπαραθέσεις.
Μάλιστα φημολογείται ότι μετά τη νεκρολογία που έγραψε για τον Χίτλερ, όσοι Νορβηγοί είχαν αγοράσει τα βιβλία του, τα επέστρεψαν με έναν ευφάνταστο τρόπο διαμαρτυρίας.
«Έχτισαν» ένα χάρτινο τείχος γύρω από το σπίτι του συγγραφέα από τα ίδια του τα βιβλία!
Παρά τον θαυμασμό του για το Χίτλερ και τις πρακτικές του, αδιαμφισβήτητα αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους σκανδιναβούς ανθρώπους των γραμμάτων.
«Δεν γίνεται να μην τον αγαπάμε, αν και τον μισούσαμε όλα αυτά τα χρόνια», ανέφερε ο συγγραφέας Ingar Sletten Kolloen το 2009, όταν στη Νορβηγία η χρονιά εκείνη ανακηρύχθηκε επίσημα «Έτος Κνουτ Χάμσουν». Πρόσθεσε πως «είναι το δικό μας τραύμα. Είναι ένα φάντασμα που δεν λέει να μείνει στον τάφο του».
«Ο Χάμσουν έγραψε εξαιρετικές νουβέλες, αλλά επισκιάστηκαν ολοκληρωτικά από τη συμπεριφορά του ως «λακές» του Χίτλερ», είπε ο Τζο Μπένκοβ, πρώην πρόεδρος της νορβηγικής Βουλής.
«Τουλάχιστον για τη δική μου γενιά, είναι εξωφρενικό να τον τιμούμε παραπάνω. Κέρδισε ένα Νόμπελ το 1920. Αυτό είναι αρκετό».
*Η αρχική φωτογραφία αποτελεί στιγμιότυπο από την ταινία «Hamsun», η οποία γυρίστηκε το 1996. Στον ρόλο του νορβηγού συγγραφέα ο Μαξ φον Σίντοφ.
Διαβάστε στη «ΜτΧ»:
