Τέλη Αυγούστου 1942. Τα άρματα μάχης της 6ης γερμανικής Στρατιάς, του αντιστράτηγου Φρίντριχ Πάουλους, φθάνουν στα περίχωρα του Στάλινγκραντ και συντρίβουν κάθε σοβιετική προσπάθεια ανάσχεσης.
Η πόλη του Στάλιν ήταν η τρίτη μεγαλύτερη βιομηχανική περιοχή της ΕΣΣΔ και παρήγαγε το 25% των τεθωρακισμένων του Κόκκινου Στρατού. Για το γερμανικό επιτελείο αποτελούσε έναν ιδιαίτερα ελκυστικό και συμβολικό στόχο.
Στον αντίποδα, για τον Στάλιν ήταν ένα στρατηγικό σημείο και για την προσωπική του τιμή μια κόκκινη γραμμή, την οποία δεν έπρεπε να περάσουν τα γερμανικά στρατεύματα. O στρατηγός Αντρέι Γερεμένκο αναλαμβάνει να κάνει την ρητή εντολή του πράξη.
Το ρητό «ούτε βήμα πίσω» γίνεται δόγμα για τους Σοβιετικούς μαχητές, οι οποίοι φαίνονται αποφασισμένοι να ξεπλύνουν την ντροπή των απανωτών ηττών. Όπου δεν αρκεί αυτό, τα όπλα της NKVD (μυστικής αστυνομίας του κόμματος) πείθουν και τον πιο δύσπιστο για το καθήκον του. Οι δύο αντίπαλοι εμπλέκονται ίσως στη σκληρότερη μάχη της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας. Κάθε μέτρο γης στην πόλη κερδίζεται στην κυριολεξία με αίμα εκατοντάδων ανδρών.
Ωστόσο, παρά τη σκληρή σοβιετική αντίσταση, οι Γερμανοί αργά και μεθοδικά προχωρούν μέσα στη «θάλασσα» των ερειπίων της πόλης.
Στα μέσα Νοεμβρίου, οι τελευταίοι 20.000 καταπονημένοι υπερασπιστές του Στάλινγκράντ στριμώχνονται σε μια στενή λωρίδα γης. Μπροστά τους οι Γερμανοί και πίσω τους ο Βόλγας. Ο Πάουλους κατέχει πλέον το 90% της πόλης. Ωστόσο, ο Γερμανός στρατηγός δεν είναι αισιόδοξος. Η στρατιά του έχει ανοίξει ένα τεράστιο μέτωπο 200 χιλιομέτρων. Τα πλευρά αυτού του μετώπου έχουν κληθεί να προστατεύσουν η 3η και 4η ρουμανική Στρατιά, η 8η ιταλική και η 2η ουγγρική. Τα στρατεύματα αυτά δεν έχουν καλό οπλισμό και είναι μέτριας μαχητικής αξίας.
Σε μια ενδεχόμενη σοβιετική αντεπίθεση μεγάλης κλίμακας ήταν αμφίβολο αν θα διατηρούσαν τις θέσεις τους. Οι Γερμανοί επιτελείς μεταφέρουν τις ανησυχίες τους στον Χίτλερ, αλλά αυτός επιμένει στην ακατανόητη απόφαση να εμπιστευτεί τους απρόθυμους και πολεμικά ανεπαρκείς συμμάχους του. Την εμμονή του την πλήρωσε πολύ σύντομα και πολύ ακριβά.
Η σοβιετική αντεπίθεση
Στις 19 Νοεμβρίου 1942, 3.500 σοβιετικά πυροβόλα κονιορτοποιούν τις ρουμανικές θέσεις, μετατρέποντας τις γερμανικές ανησυχίες σε εφιάλτες. Παράλληλα, περισσότεροι από 1.000.000 Σοβιετικοί στρατιώτες εξαπολύουν επίθεση. Τα στρατεύματα των δορυφόρων του Άξονα καταρρέουν σαν χάρτινοι πύργοι. Στις 21 Νοεμβρίου ο σοβιετικός κλοιός κλείνει γύρω από το Στάλινγκραντ, μετατρέποντας τους άνδρες της 6ης γερμανικής Στρατιάς από πολιορκητές σε πολιορκημένους!
Μια απόπειρα απεγκλωβισμού τους από τον φημισμένο Γερμανό στρατάρχη φον Μαϊνστάιν αποτυγχάνει. Οι συνεχείς σοβιετικές επιθέσεις, το δριμύ ψύχος και ο τύφος αυξάνουν καθημερινά τις γερμανικές απώλειες.
Σύντομα προστίθεται και η πείνα, που θερίζει τους Γερμανούς, καθώς δεν υπάρχει δυνατότητα ανεφοδιασμού. Τα Χριστούγεννα ο Πάουλους μοιράζεται το συσσίτιο με τους άνδρες του: μπιζελόσουπα με κρέας από τα 400 εναπομείναντα άλογα της Στρατιάς.
Ο Χίτλερ στο χριστουγεννιάτικο μήνυμά του, υπόσχεται να απεγκλωβίσει τους άνδρες του. Κανείς όμως δεν τον πιστεύει. Τα τελευταία γερμανικά αεροπλάνα που πετούν πάνω από την πόλη, ρίχνουν κιβώτια με χιλιάδες σιδηρούν σταυρούς, σε μια προσπάθεια ανύψωσης του ηθικού! Οι σκελετωμένοι Γερμανοί στρατιώτες μάλλον όμως θα εκτιμούσαν περισσότερο μερικές κονσέρβες. Στις 30 Ιανουαρίου 1943 ο Χίτλερ προάγει τον Πάουλους σε στρατάρχη. Η ενέργεια του ήταν σαφής. Κανένας Γερμανός στρατάρχης δεν είχε ποτέ παραδοθεί στον εχθρό, άρα ο Πάουλους έπρεπε να αυτοκτονήσει. Την επόμενη ημέρα όμως, ο τελευταίος παραδόθηκε στους Σοβιετικούς, με τα θλιβερά υπολείμματα της Στρατιάς του. Η αρχή του τέλους για το Γ’ Ράιχ ήταν πλέον γεγονός. Η Σοβιετική προέλαση άρχιζε από το Στάλιγκραντ.
Νίκος Γιαννόπουλος, ιστορικός
