Το κείμενο έστειλε η αναγνώστριά μας Σοφία Γιαπαντζαλή
Κατά τον 7ο αιώνα π.Χ., συντελούνταν σημαντικές πολιτικές και κοινωνικοοικονομικές αλλαγές στη χώρα του Νείλου. Πολυσήμαντη προσωπικότητα ήταν ο Ψαμμήτιχος Α’, ο οποίος ήταν ιδρυτής και πρώτος Φαραώ της Αιγύπτου από την 26η Δυναστεία. Η προσφορά του στην ενοποίηση της Αιγύπτου μετά τον κατακερματισμό της χώρας, λόγω της κατάκτησης των Ασσύριων, ήταν πολύπλευρη.
Ο πατέρας της ιστορίας, Ηρόδοτος αναφέρει μεταξύ των άλλων για την Αίγυπτο ένα «πείραμα» του Ψαμμητίχου Α΄ βάσει του οποίου ήθελε να ανακαλύψει την προέλευση της ανθρώπινης γλώσσας.
Το «παράδοξο» πείραμα
Το «πείραμα» περιλάμβανε δύο βρέφη τα οποία θα μετατρέπονταν σε «πειραματόζωα» με σκοπό τη διερεύνηση του ζητήματος. Τα δύο νεογνά ανατράφηκαν από τη στιγμή της γέννησής τους εντός ενός κλειστού και απομονωμένου χώρου. Ο Ψαμμήτιχος έδωσε τα δύο νεογέννητα σε κάποιον βοσκό να τα μεγαλώσει στη στάνη του και τον πρόσταξε να τα αναθρέψει με τέτοιον τρόπο ώστε κανείς ενώπιον τους να μη μιλά.
Η παραμονή τους θα ήταν σε μια έρημη καλύβα, ενώ ο βοσκός με τη σειρά του θα έπρεπε να τα τρέφει με άφθονο γάλα.
Η απομόνωση αυτή και η μη παρουσία ανθρώπινης ομιλίας είχε ως σκοπό την αυθόρμητη έκφραση του λόγου ώστε να μπορέσει να ανακαλύψει την αλήθεια.
Ο λόγος τελικά, που εκφράστηκε όταν τα παιδιά έφτασαν σε ηλικία δύο ετών ήταν η πιθανώς φρυγικής προέλευσης λέξη «βεκός» (εναλλακτικοί τύποι: βεκκός ή βέκκος) που σημαίνει άρτος. Κατά αυτόν τον τρόπο, ο Ψαμμήτιχος έβγαλε το συμπέρασμα ότι η καταγωγή της ανθρώπινης γλώσσας ήταν φρυγική.
Βάσει αυτού τελικού αποτελέσματος, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ανατράπηκε η αντίληψη των Αιγυπτίων οι οποίοι θεωρούσαν μέχρι τότε πως η καταγωγή της ανθρώπινης γλώσσας ήταν αιγυπτιακή.
Η αμφισβήτηση του πειράματος
Η αφήγηση αυτή δεν γνωρίζουμε αν αποτελεί αλήθεια ή επίνοια του Ηροδότου ώστε να αποδώσει την αντίληψή του περί της φρυγικής, ως της αρχαιότερης γλώσσας του κόσμου. Ο Αλικαρνασσεύς ιστορικός, κληρονόμος του πνεύματος των συμπατριωτών του εθνογράφων και μιας μακράς παράδοσης άμεσων επαφών της Ιωνίας με τη χώρα του Νείλου, επισκέφτηκε την Αίγυπτο και την περιέγραψε με μεγάλο θαυμασμό.
Ο λάτρης αυτής της χώρας παρέδωσε αρκετές αναφορές στο δεύτερο βιβλίο του για την Αίγυπτο, φτάνοντας στο σημείο πολλές φορές να θεωρήσει ότι η χώρα των Φαραώ αποτέλεσε την απαρχή ακόμα και των θεϊκών οὐνομάτων ( Ηρόδ. ΙΙ 50).
Τέλος, είναι αναγκαίο να σημειωθεί ότι ο Ηρόδοτος δεν γνώριζε την αιγυπτιακή γλώσσα, επομένως δεν αποτελεί πάντα μια αντικειμενική πηγή για τον αιγυπτιακό πολιτισμό.
*Η 26η δυναστεία Φαραώ ήταν η τελευταία δυναστεία τοπικών Φαραώ που κυβέρνησε την Αίγυπτο πριν την Περσική κατάκτηση το 525 π.Χ. (αν και θα ακολουθούσαν κάποιοι αιγύπτιοι Φαραώ). Η περίοδος αυτής της δυναστείας (περ. 685-525 π.Χ.), ονομάζεται επίσης Σαϊτική περίοδος, από την πόλη Σάις, απ’ όπου κυβέρνησαν οι Φαραώ αυτής της δυναστείας, και σηματοδοτεί την αρχή της Ύστερης περιόδου.
Στο δεύτερο βιβλίο του έργου του, «Ἱστορίαι» (2,2) μάς παραδίδει την εξής αφήγηση:
«Οἱ δέ Αἰγύπτιοι, πρίν μέν ἢ Ψαμμήτιχον σφέων βασιλεῦσαι, ἐνόμιζον ἑωυτούς πρώτους γενέσθαι πάντων ἀνθρώπων. ἐπειδή δέ Ψαμμήτιχος βασιλεύσας ἠθέλησε εἰδέναι οἵτινες γενοίατο πρῶτοι, ἀπό τούτου νομίζουσι Φρύγας προτέρους γενέσθαι ἑωυτῶν, τῶν δέ ἄλλων ἑωυτούς.
[2.2.2] Ψαμμήτιχος δέ ὡς οὐκ ἐδύνατο πυνθανόμενος πόρον οὐδένα τούτου ἀνευρεῖν οἳ γενοίατο πρῶτοι ἀνθρώπων, ἐπιτεχνᾶται τοιόνδε· παιδία δύο νεογνά ἀνθρώπων τῶν ἐπιτυχόντων διδοῖ ποιμένι τρέφειν ἐς τά ποίμνια τροφήν τινα τοιήνδε, ἐντειλάμενος μηδένα ἀντίον αὐτῶν μηδεμίαν φωνήν ἱέναι, ἐν στέγῃ δέ ἐρήμῃ ἐπ᾽ ἑωυτῶν κεῖσθαι αὐτά καί τήν ὥρην ἐπαγινέειν σφι αἶγας, πλήσαντα δέ [τοῦ] γάλακτος τἆλλα διαπρήσσεσθαι. [2.2.3] ταῦτα δέ ἐποίεέ τε καί ἐνετέλλετο ὁ Ψαμμήτιχος θέλων ἀκοῦσαι τῶν παιδίων, ἀπαλλαχθέντων τῶν ἀσήμων κνυζημάτων, ἥντινα φωνήν ῥήξουσι πρώτην. τά περ ὦν καί ἐγένετο. ὡς γάρ διέτης χρόνος ἐγεγόνεε ταῦτα τῷ ποιμένι πρήσσοντι, ἀνοίγοντι τήν θύρην καί ἐσιόντι τά παιδία ἀμφότερα προσπίπτοντα βεκός ἐφώνεον ὀρέγοντα τάς χεῖρας. [2.2.4] τά μέν δή πρῶτα ἀκούσας ἥσυχος ἦν ὁ ποιμήν, ὡς δέ πολλάκις φοιτῶντι καί ἐπιμελομένῳ πολλόν ἦν τοῦτο τό ἔπος, οὕτω δή σημήνας τῷ δεσπότῃ ἤγαγε τά παιδία κελεύσαντος ἐς ὄψιν τήν ἐκείνου. ἀκούσας δέ καί αὐτός ὁ Ψαμμήτιχος ἐπυνθάνετο οἵτινες ἀνθρώπων βεκός τι καλέουσι, πυνθανόμενος δέ εὕρισκε Φρύγας καλέοντας τόν ἄρτον. [2.2.5] οὕτω συνεχώρησαν Αἰγύπτιοι καί τοιούτῳ σταθμησάμενοι πρήγματι τούς Φρύγας πρεσβυτέρους εἶναι ἑωυτῶν. ὧδε μέν γενέσθαι τῶν ἱρέων τοῦ Ἡφαίστου τοῦ ἐν Μέμφι ἤκουον· Ἕλληνες δέ λέγουσι ἄλλα τε μάταια πολλά καί ὡς γυναικῶν τάς γλώσσας ὁ Ψαμμήτιχος ἐκταμών τήν δίαιταν οὕτως ἐποιήσατο τῶν παιδίων παρά ταύτῃσι τῇσι γυναιξί».
Σημείωση: Η «Μηχανή του Χρόνου» δέχεται κείμενα αναγνωστών και αν είναι στο πνεύμα της σελίδας, τα δημοσιεύουμε. Φυσικά δεν παρεμβαίνουμε ουσιαστικά στα κείμενα, ούτε και φέρουμε ευθύνη για τυχόν ανακρίβειες. Μπορείτε να στέλνετε τα κείμενα με ένα σύντομο βιογραφικό σας στο [email protected].
Διαβάστε στη «ΜτΧ»:
