Απρίλιος 1980. Η λογοκρισία έχει καταργηθεί επίσημα με το μεταπολιτευτικό σύνταγμα, όμως δύο ταινίες απαγορεύθηκαν στο ελληνικό κοινό: «Τα γεράκια της νύχτας» και το «Σαλό», η πιο αμφισβητούμενη ταινία του Παζολίνι.
Επιτροπές λογοκρισίας, αναγκαστικοί νόμοι της δικτατορίας Μεταξά και νόμοι των κατοχικών κυβερνήσεων όριζαν το πλαίσιο άσκησης λογοκρισίας του θεάματος στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τις διατάξεις του μεταξικού νόμου από το 1937 και του κατοχικού νομοθετικού διατάγματος του 1942, επιβαλλόταν λογοκρισία σε ταινίες που δυσφημούσαν τη χώρα, για λόγους εθνικιστικούς και τουριστικούς,ή για ταινίες που υπονόμευαν «τις υγιείς κοινωνικές παραδόσεις».
Επιτροπές λογοκρισίας
Με την εγκαθίδρυση της Χούντας οι Επιτροπές Ελέγχου Κινηματογραφικών Ταινιών αποτελούσαν το συγκροτημένο μηχανισμό, στο οποίο δρούσε ο λογοκριτής.
Με τις δικαιοδοσίες που διέθεταν μπορούσαν να απαγορεύσουν την προβολή μιας ταινίας και να αφαιρέσουν κάποιες σκηνές ή διαλόγους εάν θεωρούσαν ότι η ταινία επιδρούσε «επιβλαβώς» στη νεολαία.
Μέλη τους ήταν ανώτεροι υπάλληλοι του υφυπουργείου Τύπου,
αξιωματικοί της Χωροφυλακής και της Αστυνομίας Πόλεων και
ένας εκπρόσωπος της Πανελλήνιας Ένωσης Κινηματογράφων.
Με τη μεταπολίτευση η λογοκρισία απαγορεύθηκε, αλλά στα λόγια και φυσικά δεν ήταν τόσο ακραία.
Οι Eπιτροπές διατηρήθηκαν και δεν σταμάτησαν να επιβάλλουν απαγορεύσεις σε ταινίες και προϊόντα του χώρου του θεάματος.
Απαγόρευση ταινίας λόγω «διάδοσης της ομοφυλοφιλίας»
«Τα γεράκια της νύχτας», η βρετανική ταινία του Ρον Πεκ απαγορεύθηκε ως «προπαγάνδα για τη διάδοση της ομοφυλοφιλίας». Η ταινία παρουσιάζει τη ζωή ενός ομοφυλόφιλου ο οποίος αναγκάζεται να κρύψει τη σεξουαλικότητά του ζώντας στην ομοφοβική κοινωνία του Λονδίνου. Ο πρωταγωνιστής είναι ένας δάσκαλος που υποχρεώνεται να διαχωρίσει την προσωπική του ζωή από τους συναδέλφους του στο σχολείο. Ο σκηνοθέτης επιχειρεί να σπάσει τα στερεότυπα που περιβάλλουν τη γκέι κοινότητα, γι΄ αυτό και προβάλει τον δάσκαλο να συζητά ανοιχτά με τους μαθητές του για τη ζωή και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει.
Αυτή ήταν και η σκηνή που εξόργισε την Επιτροπή Ελέγχου Ταινιών, η οποία απαγόρευσε την προβολή της ταινίας στο ελληνικό κοινό. Στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες προβλήθηκε κανονικά χωρίς να αντιμετωπίσει προβλήματα λογοκρισίας. Οι κριτικές της εποχής έγραφαν για μια ταινία που παρουσιάζει με εντιμότητα και αξιοπρέπεια μια πλευρά της αλήθειας χωρίς να εκμεταλλεύεται το θέμα της.
Αντιθέτως, η ελληνική επιτροπή λογοκρισίας θεώρησε πως η ταινία είναι «μια λεπτομερής εξιστόρηση της ανώμαλης ζωής των νεαρών ομοφυλόφιλων». Τα μέλη της επιτροπής αποφάσισαν να λογοκρίνουν μια ταινία που ουσιαστικά δεν είχαν παρακολουθήσει.
Οι εισαγωγείς της ταινίας κατήγγειλαν την απόφαση όχι ως προς την απαγόρευση, αλλά ως προς την εγκυρότητά της. Παρόλο που ολόκληρη την ταινία την παρακολούθησαν μόνο τα δύο μέλη της επιτροπής, την απόφαση υπέγραψαν όλα τα μέλη της.
Η ταινία του Παζολίνι «προσβάλλει τη δημόσια αιδώ»
H ταινία «120 μέρες στα Σόδομα» ή «Σαλό», του Παζολίνι, θεωρείται μια από τις πιο αμφιλεγόμενες και μία από τις πλέον λογοκριμένες ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου. Στην Αυστραλία ήταν απαγορευμένη για 17 χρόνια, ενώ σε σε Ιράν, Σιγκαπούρη και Σρι Λάνκα δεν προβλήθηκε ποτέ. Η Ελλάδα δεν αποτέλεσε εξαίρεση.
Η ιστορία της ταινίας διαδραματίζεται στη Δημοκρατία του Σαλό, το φασιστικό κράτος της διχοτομημένης Ιταλίας, μετά την εισβολή των συμμάχων το 1943.
Ο Παζολίνι τοποθετεί 18 νεαρά παιδιά απέναντι στους άνδρες του καθεστώτος, στους οποίους υποχρεώνονται να δώσουν ευχαρίστηση με κάθε τρόπο. Οι ωμές σκηνές βίας που παρουσιάζουν όργια, βασανισμούς, βιασμούς θεωρήθηκαν «άσεμνες» από την Επιτροπή Ελέγχου ταινιών.
«Προσβάλλει τη δημόσια αιδώ», αποφάνθηκαν τα μέλη της επιτροπής και δεν επέτρεψαν στο ελληνικό κοινό να τη δει.
Η ταινία αναγορεύθηκε από την Ένωση Κριτικών του Σικάγο ως μια από τις πιο τρομακτικές ταινίες εξαιτίας των ωμών και βίαιων σκηνών της. Ο Παζολίνι επιχείρησε να δείξει τον ηθικό ξεπεσμό του φασισμού, που μπορεί δηλαδή να φτάσει ο άνθρωπος όταν κατέχει εξουσία, όταν η βία είναι νόμιμη και όταν του δίνεται η δυνατότητα να λειτουργήσει ανεξέλεγκτα, χωρίς κανέναν φραγμό.
Προβλήθηκε σε περισσότερες από 15 χώρες, ωστόσο στην Ελλάδα απαγορεύτηκε. Η δεύτερη λογοκρισία ταινίας μέσα σε μία εβδομάδα από την Επιτροπή Ελέγχου ταινιών έκανε την Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου να αντιδράσει.
«Η απαγόρευση είναι η φίμωση κάθε ελεύθερης σκέψης και έκφρασης του καλλιτέχνη», ανακοίνωσε.
Παρότι η λογοκρισία είχε επίσημα καταργηθεί, απαγορευτικές διατάξεις που ήταν ακόμη σε ισχύ, έδιναν τη δυνατότητα στις επιτροπές να απαγορεύουν και να λογοκρίνουν ταινίες.
Διαβάστε ακόμη στη «Μτχ»: Η χούντα δημιούργησε τον κινηματογράφο πορνό στην Ελλάδα. Οι ακατάλληλες ταινίες έπαιζαν σε κανονικές προβολές στους κινηματόγραφους μετά από δήθεν λογοκρισία..
