Η επιστημονική ονομασία της πατάτας είναι «Στρύχνον το κονδυλόρριζον» και φυσικά αποκαλείται και «γεώμηλο».
Πρόκειται για φυτό των υψιπέδων του Mεξικού, του Περού, της Xιλής και της Kολομβίας, περιοχές όπου ζούσαν Ινδιάνοι, Ίνκας, Aζτέκοι.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς, οι ιθαγενείς Αμερικανοί, που ζούσαν στην οροσειρά των Άνδεων, γνώριζαν την πατάτα περίπου 4.000 χρόνια πριν ο γευστικός αυτός βολβός ξετρελάνει τους Ευρωπαίους.
Την αποκαλούσαν με διάφορα ονόματα και σε ορισμένες περιοχές αποτελούσε βασικό συστατικό της καθημερινής διατροφής τους.
Πως έφτασαν οι πατάτες στην Ευρώπη
Η πιο τεκμηριωμένη ιστορικά είναι η θεωρία που θέλει ως πρωτοπόρο τον σερ Φράνσις Ντρέικ.
Σύμφωνα με αυτή, ο Ντρέικ, επιστρέφοντας το 1586 στην Αγγλία, έπειτα από μία μάχη με τους Ισπανούς στην Καραϊβική, έκανε μια στάση στην Κολομβία για προμήθειες.
Μεταξύ άλλων συμπεριέλαβε στις προμήθειες καπνό και πατάτες.
Σταδιακά η καλλιέργεια της πατάτας διαδόθηκε σε πολλές χώρες της Ευρώπης και γρήγορα αποτέλεσε τρόφιμο της ευρωπαϊκής φτωχολογιάς, καθώς τότε το σιτάρι για το ψωμί απαιτούσε εύφορα εδάφη, εκτεταμένες πεδιάδες και μεγάλα ζώα για το όργωμα.
Αυτά τα κατείχαν κατά κύριο λόγο οι αριστοκράτες και οι άρχουσες τάξεις.
Αντίθετα η πατάτα που ευδοκιμούσε σε κάθε είδους έδαφος, ήταν ιδανική και για οικογενειακή καλλιέργεια και έτσι οι αγροτικοί πληθυσμοί που πεινούσαν βρήκαν στην πατάτα μια νέα εύγευστη και θρεπτική τροφή.
Ο Καποδίστριας φέρνει την πατάτα
Στην Ελλάδα, ο πρώτος που επεδίωξε την εισαγωγή της πατάτας ήταν ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας. Ο ίδιος την είχε δοκιμάσει κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στην Ευρώπη κι έκρινε ότι ήταν μια οικονομική και θρεπτική τροφή για τον πεινασμένο λαό της τίμιας πλην φτωχοτάτης Ελλάδος.
Όταν εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο, προσπάθησε να δώσει πατάτες στους χωρικούς, οι οποίοι τις περιφρόνησαν.
Ο Καποδίστριας περιέφραξε τις αποθήκες όπου φυλάσσονταν οι πατάτες, ως δήθεν πολύτιμα είδη και έβαλε σκοπούς να τις φυλάνε μέρα νύχτα.
Μέσα σε μια εβδομάδα οι πατάτες έγιναν ανάρπαστες και δεν έμεινε καμία στην αποθήκη.
Όσο ήταν δωρεάν δεν τις ήθελε κανείς, όταν έγιναν απαγορευμένος καρπός τις ήθελαν όλοι.
Η πρωτοπορία της Νάξου
Οι πατάτες έγιναν γρήγορα δημοφιλείς στους Έλληνες και η καλλιέργειά τους αναπτύχθηκε σε όλη τη χώρα.
Ωστόσο η Νάξος κατάφερε να ξεχωρίσει μέχρι τις ημέρες μας για την ποιότητα της πατάτας της.
Η καλλιέργεια πατάτας ξεκίνησε στην Νάξο στα τέλη του 18ου αιώνα.
Το 1830 εξαπλώθηκε σε όλο το νησί και αποτέλεσε ένα από τα βασικά προϊόντα παραγωγής. Η μεγάλη παραγωγή πατάτας συνέβαλλε στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία των αγροτών.
Το 1953 έγινε η ίδρυση του Κέντρου Σποροπαραγωγής, γεγονός που οδήγησε σε αύξηση της παραγωγής.
Η εύφορη πεδιάδα του Λιβαδιού επιλέχθηκε επισήμως από το κράτος για να παράγει κρατικό πατατόσπορο, ο οποίος θα διοχετευόταν σε αγορές του Εσωτερικού.
Από τότε η συστηματική μονοκαλλιέργεια του πατατοσπόρου εξοβέλισε τα περισσότερα από τα υπόλοιπα καλλιεργούμενα είδη, και η πατάτα έγινε ένα προσοδοφόρο προϊόν για τους κατοίκους της περιοχής.
Το «μυστικό» που κάνει την Ναξιώτικη πατάτα τόσο γευστική
Η Νάξος φημίζεται για την πατάτα της, η οποία θεωρείται η καλύτερη πατάτα της Ελλάδας και για την ελαφριά γραβιέρα της. Αυτά τα δύο τρόφιμα αν και τόσο διαφορετικά, είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους.
Η πατάτα της Νάξου ήταν η αφορμή για να αναπτυχθεί η αγελαδοτροφία (και άρα η τυροκομία) και η αγελαδοτροφία με τη σειρά της, ήταν η αιτία για να γίνει η πατάτα της Νάξου, η πιο νόστιμη και ποιοτική πατάτα σε όλη την Ελλάδα.
Και αυτό γιατί, πριν από πολλές δεκαετίες, οι Ναξιώτες παρατήρησαν ότι στα χωράφια που ζούσαν τα βόδια οι πατάτες ήταν πιο μεγάλες και πιο γευστικές. Έτσι συνέδεσαν την κοπριά των ζωών με την καλλιέργεια της πατάτας, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζουν τα βόδια για να αυξάνεται η κοπριά και να την χρησιμοποιούν ως φυσικό λίπασμα.
Φυσικά σημαντικό ρόλο παίζει και το κλίμα του νησιού καθώς και γεωλογικές συνθήκες του εδάφους που ήταν πρόσφορο για την καλλιέργεια πατάτας. Έτσι οι ναξιώτες αγρότες δεν χρειάστηκαν τα χημικά φυτοφάρμακα για να ραντίζουν τις πατατοκαλλιέργειες.
Η πατάτα της Νάξου κατέκτησε με αυτόν τον τρόπο την κορυφή στις επιλογές των Ελλήνων για την ποιότητα και τη γεύση της.
Και παράλληλα έγινε η αιτία για να οργανωθεί η αγελαδοτροφία και η τυροκομία στο νησί με αποτέλεσμα να βγει την εκλεκτή γραβιέρα Νάξου.
Το νησί έχει 9.500 βοοειδή αλλά και 130.000 αιγοπρόβατα για την παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων και περίπου 300 με 400 οικογένειες καλλιεργούν πατάτες, με τη παραγωγή να φτάνει περίπου τα 7 εκατομ. ετησίως.
Επίσης από την Νάξο ξεκινούν οι ελληνικοί σπόροι, που φυτεύονται σε όλη την επικράτεια της χώρας, αφού εκεί βρίσκεται το μοναδικό σποροπαραγωγικό κέντρο πατάτας.
Φεστιβαλ Πατάτας στη Νάξο! Σάββατο 16 Ιουλίου στην Αγία Άννα, περιοχή Κάπαρες
Οι Ναξιώτες γιορτάζουν το προϊόν τους διοργανώνοντας κάθε χρόνο το «Φεστιβάλ πατάτας», όπου προσφέρεται άφθονη πατάτα Νάξου μαγειρεμένη σε δεκάδες παραδοσιακές συνταγές . Το φεστιβάλ συνοδεύεται από μουσική, χορό και τραγούδι και πολύ κέφι.
Διαβάστε επίσης:
Γιατί ο αδελφός του Ναπολέοντα πυροβόλησε το πορτραίτο του Βοναπάρτη και απαιτούσε να μοιραστεί την εξουσία μαζί του; Το απειλητικό ξέσπασμα του αυτοκράτορα που του απάντησε: «Δεν έχεις τίποτα και θα σε εκμηδενίσω»…
