Τον Σεπτέμβριο του 1995 οι επιστήμονες ήρθαν αντιμέτωποι με μια σπουδαία ανακάλυψη. Στο βουνό των Άνδεων δυο ανθρωπολόγοι είχαν βρει παγωμένο ένα ανήλικο κορίτσι που είχε πεθάνει το 1450! Πρόκειται για την καλύτερη διατηρημένη μούμια που βρέθηκε ποτέ.
Ήταν καλυμμένη από πάγο και φαινόταν να είχε πεθάνει μόλις πριν από λίγες ημέρες. Ωστόσο, η ενδυμασία της μαρτυρούσε ότι ερχόταν από το παρελθόν. Ήταν τυλιγμένη με ένα ταφικό ένδυμα, το κεφάλι της ήταν διακοσμημένο με φτερά παπαγάλου και φορούσε ένα μάλλινο σάλι που έδενε με ένα μεταλλικό κούμπωμα. Τα υφάσματα που φορούσε προέρχονταν από την ιστορική πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Ίνκα, την Κούσκο.
Είχε μουμιοποιηθεί με φυσικό τρόπο εξαιτίας των εξαιρετικά χαμηλών θερμοκρασιών. Τα ζωτικά όργανα είχαν διατηρηθεί, το δέρμα, οι ιστοί είχαν σε καλή κατάσταση, ενώ στις φλέβες της υπήρχε ακόμη αίμα! Μάλιστα, από την ανάλυση που έκαναν στο στομάχι της, διαπιστώθηκε ότι είχε φάει λαχανικά 7 ώρες πριν από τον θάνατό της. Σύμφωνα με τους επιστήμονες όταν πέθανε ήταν μεταξύ 12 και 15 ετών και θανατώθηκε ως προσφορά στους θεούς των Ίνκας.
Αιτία θανάτου ήταν ένα τραύμα στο κεφάλι, το οποίο έγινε από αμβλύ αντικείμενο προκαλώντας της ακατάσχετη αιμορραγία.
Οι επιστήμονες την ονόμασαν Χουανίτα και «το κορίτσι του Αμπάτο», καθώς βρέθηκε στο βουνό Άμπατο σε υψόμετρο 6.309 μέτρων. Τριγύρω της υπήρχαν αναθήματα για τους θεούς, όπως κύπελλα με τροφή, καρφίτσες και ειδώλια από χρυσό και ασήμι. Ζύγιζε 40 κιλά και μεταφέρθηκε αμέσως στην πόλη του Περού Αρεκίπα, όπου διατηρήθηκε σε ειδικό ψυγείο.
Μετά τη μελέτη από τους επιστήμονες, η μούμια μεταφέρθηκε στο μουσείο του Περού, ενώ το 1996 το έκθεμα φιλοξενήθηκε σε μουσείο της Ουάσινγκτον. Ο Μπιλ Κλίντον δήλωσε χαριτολογώντας: «Αν ήμουν εργένης θα της ζητούσα να βγούμε, είναι μια πολύ όμορφη μούμια». Αποτελεί ένα από τα διασημότερα εκθέματα σχετικά με την ιστορία των Ίνκας. Μέχρι σήμερα διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση, εκτός από μια διαφορά στο δέρμα της, το οποίο έχει γίνει πιο σκούρο.
