Είναι ένα από τα ομορφότερα και παλαιότερα μοναστήρια της Ελλάδας. Βρίσκεται στο ηρωικό Καλπάκι, όπου οι έλληνες φαντάροι με εντολές του Κατσιμήτρου σταμάτησαν τους Ιταλούς στον πόλεμο του ’40. Περιβάλλεται από πλούσια βλάστηση και έχει υπέροχη θέα, ενώ σε κοντινή απόσταση ρέει ο ποταμός Καλαμάς.
Η Μονή Βελλά ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα κοντά στην τοποθεσία της αρχαίας πόλης «Παλιοβελλά», από την οποία πήρε το όνομά της. Διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στη διάδοση των γραμμάτων και τη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας, καθώς αποτέλεσε «φάρο» ορθοδοξίας και πολιτισμού στη σκλαβωμένη Ήπειρο. Όπως αναφέρεται στην επιγραφή της, ανακαινίστηκε το 1745 και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Τα χρόνια της τουρκοκρατίας είχε μετατραπεί σε πνευματικό κέντρο, όπου συνέρρεαν οι πιστοί για να προσευχηθούν.
Ωστόσο, ερήμωσε το 1817, όταν ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων ζήτησε από τους μοναχούς την περιουσία της Μονής. Οι μοναχοί αρνήθηκαν να παραχωρήσουν στους Οθωμανούς την εκκλησιαστική περιουσία, με αποτέλεσμα ο πασάς των Ιωαννίνων να τη λεηλατήσει και να διώξει τους μοναχούς, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην Κέρκυρα.
Μετά την απελευθέρωση άνοιξε ξανά και από το 1911 ως το 1989 λειτούργησε Ιεροδιδασκαλείο, όπου σπούδαζαν όσοι ήθελαν να γίνουν δάσκαλοι ή ιερείς.
Από τα κτίρια του μοναστηριού ξεχωρίζει ο ναός της Παναγίας της Βελλαϊτισσας, η οποία κοσμείται από αγιογραφίες των ελλήνων φιλοσόφων, του Σόλωνα, του Αριστοτέλη, του Πλουτάρχου και του Πλάτωνα.
Η Μονή γιορτάζει κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου και σήμερα εκεί λειτουργεί και εκκλησιαστικό λύκειο με οικοτροφείο.
Δείτε βίντεο του συνεργάτη μας Up Drones από τη Μονή Παναγίας Βελλά:
