Tο πρόσωπο της διάσημης αμερικανικής αφίσας με την εργάτρια που «κάνει ποντίκι» υπήρξε παγκόσμιο σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης και του φεμινισμού. Μια γυναίκα θεωρούταν για χρόνια η έμπνευση της φωτογραφίας, αλλά η εκδοχή αποδείχθηκε λάνθασμένη. Το πρόσωπο της αφίσας ταυτοποιήθηκε το 2016. Ποια είναι η γυναίκα και η ιστορία της αφίσας;
Μια γυναίκα με μπαντάνα στα μαλλιά, φορά τη μπλε στολή της εργάτριας, σφίγγει το μπράτσο της και παροτρύνει τις υπόλοιπες γυναίκες «Μπορούμε να το κάνουμε». Παρότι η εργάτρια της αφίσας έγινε παγκόσμιο σύμβολο του φεμινιστικού κινήματος, η πρόθεση της αφίσας ήταν διαφορετική. Η Ρόζι, «η εργάτρια που καρφώνει», απευθυνόταν σε όλες τις Αμερικανίδες και συμβόλιζε την εργάτρια που ήταν έτοιμη να δουλέψει σκληρά και να προσφέρει με το δικό της τρόπο στον αγώνα της πατρίδας της.
Προπαγανδιστικές αφίσες προέτρεπαν τις γυναίκες να εργαστούν για την Αμερική
Τον Φεβρουάριο του 1943 οι ΗΠΑ είχαν εμπλακεί στον πόλεμο κατά των δυνάμεων του Άξονα με σκοπό να εξουδετερώσουν τη ναζιστική απειλή. Η αμερικανική κυβέρνηση χρειαζόταν τεράστια παραγωγή πολεμικών υλικών προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες του πολέμου, αλλά οι βιομηχανίες είχαν αποψιλωθεί από τις στρατολογήσεις των ανδρών. Τις θέσεις τους κάλυψαν εκατομμύρια Αμερικανίδες που ενσωματώθηκαν στο εργατικό δυναμικό των πολεμικών βιομηχανιών.
Οι Αμερικανίδες δούλευαν σε εξοντωτικές συνθήκες στα εργοστάσια, λόγω έλλειψης πρώτων υλών, ενώ τα εργατικά συνδικάτα διεκδικούσαν τα δικαιώματά τους αντιδρώντας έντονα σε κάθε υποβάθμιση των εργασιακών κεκτημένων τους. Με αυτές τις συνθήκες, οι εταιρείες αποφάσισαν να σχεδιάσουν αφίσες με καθαρά προπαγανδιστικό περιεχόμενο για να ενσταλάξουν στους εργαζόμενους την αίσθηση του καθήκοντος απέναντι στην πατρίδα.
Η αφύπνιση των εργατριών
Την αφίσα με το σύνθημα, «Μπορούμε να το κάνουμε», σχεδίασε ο Ο Τζέι Χάουαρντ Μίλερ για το Τμήμα Πολεμικής Παραγωγής της Westinghouse Electric’s. Απευθυνόταν στις γυναίκες εργάτριες και τις προέτρεπε να εργαστούν σκληρά για την πατρίδα, η οποία τους είχε ανάγκη. Η μορφή της εμβληματικής γυναικείας μορφής που επιδεικνύει τη δύναμή της εκτυπώθηκε σε 1.800 αντίγραφα, τα οποία εκτέθηκαν στους χώρους εργασίας μόλις για πέντε ημέρες. H Ρόζι της αφίσας έγινε ένα από τα πιο επιτυχημένα εργαλεία στρατολόγησης και το σύμβολο των εργατριών στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σε διάστημα πέντε χρόνων, από το 1940 έως το 1945, το γυναικείο εργατικό δυναμικό αυξήθηκε από 27% σε 37 %. Η συμβολή των γυναικών, ειδικά στην αεροπορική βιομηχανία, ήταν καθοριστική. Ωστόσο, οι ανισότητες στην πληρωμή σε βάρος των γυναικών δεν εξαλείφθηκαν, καθώς με δυσκολία αποκτούσαν τα μισά των απολαβών των ανδρών.
Oι γυναίκες πίσω από το πρόσωπο της Ρόζι
Η εκστρατεία της Ροζι, της εργάτριας που καρφώνει, εξαπλώθηκε σε ταινίες, εφημερίδες, φωτογραφίες, άρθρα και τραγούδια προωθώντας την στελέχωση των εργοστασίων από γυναίκες ως πατριωτική ανάγκη. Μαζί με την αφίσα, μεγάλη απήχηση είχε και ένα τραγούδι του 1942 για την αληθινή ιστορία της Ροζαλίντ Ουόλτερ, μιας εργάτριας κατασκευής του μαχητικού αεροπλάνου F4U Corsair σε νυχτερινή βάρδια. Το τραγούδι και η αφίσα ταυτίστηκαν για πολλούς Αμερικανούς.
Μια άλλη εκδοχή της Ρόζι εμφανίστηκε από τη Νόρμαν Ρόκγουελ, την πιο γνωστή εικονογράφο της Αμερικής, η οποία απεικόνισε τη Ρόζι ως μια μυώδη γυναίκα με ένα περίστροφο στο χέρι να πατά το χιτλερικό μανιφέστο, «Ο Αγών μου». Το μοντέλο που εικονογραφήθηκε ήταν η Μαίρη Ντόιλ, η οποία ήταν τηλεφωνήτρια.
H φωτογραφία της εργάτριας που ενέπνευσε την αφίσα
Για χρόνια ήταν γνωστό ότι ο φωτογράφος Mίλερ εμπνεύστηκε το σκίτσο από τη φωτογραφία μιας γυναίκας, η οποία εργαζόταν ως χειρίστρια διατρητικού μηχανήματος για μεταλλικές σφραγίδες για λογαριασμό της εταιρείας American Broach & Machine Co.
Η φωτογραφία της Τζεραλντίν Χοφ είχε τραβηχτεί την ώρα που χειριζόταν το μηχάνημα και είχε κυκλοφορήσει σε εφημερίδες το 1943. Ωστόσο, δεν ήταν τόσο μυώδης και αποφασιστική όσο η γυναίκα της αφίσας.
Τέσσερις δεκαετίες μετά την έκδοση της αφίσας, το φεμινιστικό κίνημα μεσουρανούσε και σε αυτό το κλίμα θεσπίστηκε η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, που γιορτάζεται στις 8 Μαρτίου. Οι φεμινίστριες τότε αποφάσισαν να καρπωθούν την εμβληματική γυναικεία μορφή με τη γροθιά και να την κάνουν σύμβολο του δικού τους αγώνα. Τότε η αφίσα πάλι εκτυπώθηκε πολλές φορές και επανήλθε στο προσκήνιο.
Tο 1982 η Washington Post σε ένα αφιέρωμα με προπαγανδιστικές αφίσες από την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, συμπεριέλαβε και τη διάσημη αφίσα του Μίλερ. Εκεί η Χοφ θεώρησε ότι αναγνώρισε τον εαυτό της. Έως και τον θάνατό της το 2010, θεωρούταν το πρόσωπο της φωτογραφίας, ενώ το όνομα της συνόδευε τη λεζάντα της εικόνας.
Η ταυτοποίηση του προσώπου της φωτογραφίας
Τα δεδομένα όμως άλλαξαν και το πραγματικό πρόσωπο που ταυτιζόταν με την αφίσα ήταν άλλο. Την ανατροπή έφερε ο ακαδημαϊκός Τζέιμς Τζέι Κιμπλ από το Πανεπιστήμιο Σέτον Χολ, ο οποίος δημοσίευσε ένα άρθρο στο οποίο αποκάλυπτε την πραγματική ταυτότητά του μοντέλου της αφίσας, αμφισβητώντας ότι είναι η Χοφ. Για έξι χρόνια αναζητούσε φωτογραφίες και το 2015 βρήκε μια φωτογραφία από το 1942 με την ίδια εργάτρια στην τοποθεσία Αλαμέντα στην Καλιφόρνια. Η φωτογραφία είχε λεζάντα με το όνομα της εικονιζόμενης.
‘Ηταν η Ναόμι Πάρκερ από την Οκλαχόμα, η οποία μαζί με την οχταμελή οικογένεια της μετακόμισε στην Αλαμέντα. Εκεί, το 1942, μετά την επίθεση στο Πέρλ Χάρμπορ δούλεψε στον ναυτικό σταθμό της αεροπορίας μαζί με την αδερφή της, Άντα. Φωτογραφήθηκε από ένα πρακτορείο την ώρα που χειριζόταν το μηχάνημα και έγερνε πάνω σε αυτό. Όταν η φωτογραφία της είχε κυκλοφορήσει στα περιοδικά, η μικρή αδερφή της την αναγνώρισε, την έκοψε και τη φύλαξε για 70 χρόνια. Η εικονιζόμενη Ναόμι Πάρερ είχε δει μόνο τη διάσημη αφίσα χωρίς ποτέ να τη συνδυάσει με τη δική της φωτογραφία.
Η Ναόμι Πάρκερ είδε για πρώτη φορά τη διάσημη αφίσα συνοδευόμενη με τη δική της φωτογραφία το 2011 σε μια συνάντηση των εργατριών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν είδε ότι η περιγραφή της φωτογραφίας είχε άλλο όνομα από το δικό της σοκαρίστηκε, καθώς ήταν σίγουρη πως το πρόσωπο ήταν το δικό της. Χάρη στην εξάχρονη έρευνα του ακαδημαϊκού το πρόσωπο της φωτογραφίας ταυτοποιήθηκε με το αληθινό πρόσωπο της Ναόμι και την ιστορίας της.
Η Ναόμι Πάρκερ αναφώνησε από τη χαρά της: » Νίκη, νίκη, νίκη»
«Το μόνο που ήθελα ήταν η δική μου ταυτότητα. Δε ζητούσα λεφτά, ούτε φήμη. Οι γυναίκες στη χώρας μας έχουν ανάγκη από σύμβολα. Αν θεωρούν ότι είμαι ένα από αυτά, τότε είμαι ευτυχισμένη»
Η Ναόμι Πάρκερ, η εμβληματική γυναικεία παρουσία που ενέπνευσε τη θρυλική αφίσα του ΄Β Παγκοσμίου Πολέμου, πέθανε στις 20 Ιανουαρίου 2018.
Διαβάστε ακόμη στη «ΜτΧ»: Το βιβλίο της φεμινίστριας που μπήκε στη μαύρη λίστα του Βατικανού. Η Σιμόν Ντε Μποβουάρ, που έγραψε τη φράση: «Δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι».
