Με τίτλο «Μισή οκά στάχτη» και υπότιτλο «Ένα συγκινητικό, θλιβερό ντοκουμέντο μπορεί για πρώτη φορά να διαβαστεί: οι σημειώσεις ενός κρατούμενου, που ανήκε στους Sonderkommando του στρατοπέδου συγκέντρωσης Auschwitz», έφερε στο φως τις σημειώσεις ενός Έλληνα Εβραίου ο οποίος κρατείτο αιχμάλωτος στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς στις αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα δυσανάγνωστα ιστορικά ντοκουμέντα, κατάφεραν να διαβάσουν και να αναλύσουν δύο Ρώσοι επιστήμονες με τη βοήθεια τεχνολογικών μεσών, κάνοντας έτσι γνωστές τις εργασίες της Sonderkommando που ήταν η χειρότερη ομάδα στην οποία θα μπορούσε να βρίσκεται άνθρωπος εις βάρος άλλων ανθρώπων.
Τα SS υποχρέωναν Εβραίους κρατούμενους να «βοηθάνε» άλλους Εβραίους να βγάλουν τα ρούχα τους λίγο πριν μπουν στους θαλάμους αερίων. Τα μέλη της ομάδας, έπρεπε να αφαιρέσουν τα χρυσά δόντια των νεκρών και να ξυρίσουν τα κεφάλια τους πριν μπουν στους ομαδικούς τάφους. Λίγο καιρό αργότερα, οι ίδιοι εκτελούνταν και τους αντικαθιστούσαν με άλλους.
Από τους 2200 Εβραίους της Sonderkommando επέζησαν 100. Κάποιοι από αυτούς έγραφαν τα βιώματά τους και τα έθαβαν για να μην τα εντοπίσουν οι Ναζί στρατιώτες.
Οι δύο Ρώσοι ερευνητές, κατάφεραν να «αποκρυπτογραφήσουν» τις σημειώσεις του Marcel Nadjari, ενός Εβραίου έμπορου από τη Θεσσαλονίκη.
Κομμουνιστές αντάρτες, είχαν καταφέρει να τον κρύψουν όμως έπεσε στα χέρια των διωκτών του στην Αθήνα το 1944 κι στάληκε στο Άουσβιτς.
Οι δύο Ρώσοι ερευνητές, ο ιστορικός Pavel Polian και ο ειδικός εφαρμογών πληροφορικής Alexander Nikitjajew, εντόπισαν τις σημειώσεις κατά τη διάρκεια ανασκαφών στο Κρεματόριο ΙΙΙ.
Στις σημειώσεις του Marcel υπήρχε η παράκληση όποιος τις βρει να τις παραδώσει σε μία διπλωματική αντιπροσωπεία της Ελλάδας προκειμένου να καταλήξουν σε φίλους και συγγενείς του.
Μεταξύ άλλων στις σημειώσεις του περιέγραφε, πως από τα πτώματα που καίγονταν έμενε «μισή οκά στάχτη» την οποία έχυναν στο ποτάμι. Ο ίδιος σκέφτηκε πολλές φορές να μπει στους θαλάμους μαζί με τους υπόλοιπους Εβραίους και να δώσει τέλος στη μαρτυρική του ζωή, όμως τον κράταγε ζωντανό η ιδέα της εκδίκησης για τους υπεύθυνους του θανάτου των γονέων και της αδελφής του.
Οι Εβραίοι της Ουγγαρίας ήταν η τελευταία μεγάλη ομάδα κρατουμένων που έχασαν το 1944 τη ζωή τους στο Auschwitz. Ο Nadjari επέζησε, μάλλον επειδή κατάφερε να παρεισφρήσει σε μία άλλη ομάδα κρατουμένων, εκτιμά ο ιστορικός Polian. Οδηγήθηκε στο Mauthausen όπου εκτέλεσε καταναγκαστική εργασία, μετά την απελευθέρωση επέστρεψε στην Ελλάδα κι αργότερα μετανάστευσε στις ΗΠΑ, όπου και απεβίωσε το 1971 σε ηλικία 54 ετών. Οι σημειώσεις του ανακαλύφθηκαν εννέα χρόνια αργότερα.
Στον φίλο του, προς τον οποίο απευθυνόταν στις σημειώσεις του, έγραφε ότι, εάν κανείς τον ρωτήσει, να απαντήσει ότι η οικογένεια Nadjari είχε «δολοφονηθεί από τους καλλιεργημένους Γερμανούς».
