Η μάχη της Σάντα Κλάρα ήταν η τελευταία πράξη της πολιτικοστρατιωτικής επανάστασης στην Κούβα, η οποία έφερε τον Φιντέλ Κάστρο στην εξουσία και το πρώτο κομουνιστικό κράτος στο δυτικό ημισφαίριο.
Η ιστορία των επαναστατικών κινημάτων στην Κούβα αρχίζει από την εποχή του Χριστόφορου Κολόμβου, καθώς στα τέλη του 15ου αιώνα, οι Ισπανοί άποικοι μετέτρεψαν την Κούβα σε γεωργικό κέντρο και ορμητήριο για περαιτέρω εξερευνήσεις στην κεντρική και νότια Αμερική.
Τους επόμενους τέσσερις αιώνες οι κάτοικοι, που ήταν μαύροι σκλάβοι από την Αφρική και μετανάστες άποικοι έγιναν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους σκληρούς νόμους των ισπανών κυβερνητών. Στη δεκαετία του 1860 εκδηλώθηκαν κινήματα ανεξαρτησίας τα οποία το 1895 μετατράπηκαν σε επανάσταση υπό τον Χοσέ Μάρτι.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες επενέβησαν το 1898 με αποτέλεσμα τον Ισπανοαμερικανικό Πόλεμο και την εκδίωξη των Ισπανών από την Κούβα. Με συνθήκη του 1899 η Κούβα έγινε ανεξάρτητη δημοκρατία υπό την προστασία των ΗΠΑ. Ωστόσο, οι εσωτερικές επαναστάσεις συνεχίστηκαν τα επόμενα τριάντα χρόνια και οι Ηνωμένες Πολιτείες έστειλαν στρατεύματα για την αποκατάσταση της τάξης το 1912 και το 1917. Το 1934 ο λοχίας Φουνγκλέσιο Μπατίστα έκανε πραξικόπημα και αφού ανέτρεψε την κυβέρνηση.
Ο Μπατίστα διατήρησε για πολλά χρόνια την εξουσία εκμεταλλευόμενος τις φιλικές του σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ φυλάκισε ή εκτέλεσε τους εσωτερικούς του αντιπάλους. Το αστυνομικό κράτος επέτρεψε στους αμερικανούς επενδυτές να δημιουργήσουν θέρετρα, καζίνα και βιομηχανίες στο νησί, από τα οποία πλούτισαν τόσο οι ίδιοι όσο και ο Μπατίστα.
Ο πλούτος που απολάμβαναν οι ευνοούμενοι του καθεστώτος του Μπατίστα δεν αφορούσε το σύνολο του κουβανικού πληθυσμού και οι σπόροι της επανάστασης δεν άργησαν να φυτρώνουν και πάλι στο νησί.
Η αποτυχημένη απόπειρα του Κάστρο
Στις 26 Ιουλίου 1953 ο Φιντέλ Κάστρο, ένας 25χρονος πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του πανεπιστημίου της Αβάνας, οδήγησε την επίθεση 160 επαναστατών συντρόφων του εναντίον του στρατοπέδου Μονκάδα στο Σαντιάγο ντε Κούμπα. Αντικειμενικός στόχος του Κάστρο ήταν να αρπάξει όπλα και εφόδια για την επανάστασή του και να ενθαρρύνει τους ντόπιους να υποστηρίξουν την προσπάθειά του. Απέτυχε πλήρως. Τα κυβερνητικά στρατεύματα σκότωσαν ή αιχμαλώτισαν τους περισσότερους επαναστάτες, ενώ ο Κάστρο και ο αδερφός του Ραούλ συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν.
Ένα χρόνο αργότερα αποφυλακίστηκαν σε μια γενική αμνηστία για πολιτικούς κρατουμένους. Με τον επαναστατικό ζήλο του άσβεστο, ο Κάστρο πήγε στο Μεξικό για να οργανώσει άλλη μια επανάσταση στην οποία ονόμασε «26η Ιουλίου» προς τιμήν της αποτυχημένης επίθεσής του εναντίον του Μονκάδα. Μπαίνοντας επικεφαλής ενός «στρατού» από 81 επαναστάτες, περιλαμβανομένου του αδερφού του και του Αργεντινού γιατρού Τσε Γκεβάρα, αποβιβάστηκε στη δυτική ακτή της Κούβας στις 2 Δεκεμβρίου 1956. Απέτυχε όμως και πάλι, καθώς ο στρατός του Μπατίστα συνέλαβε σχεδόν όλους τους επαναστάτες (διέφυγαν περίπου δέκα) μέσα σε λίγες ημέρες.
Ο Φιντέλ, ο Ραούλ, ο Τσε και μερικοί άλλοι κατέφυγαν στα βουνά της Σιέρα Μαέστρα, απ΄ όπου άρχισαν ανταρτικές ενέργειες και μια προπαγανδιστική εκστρατεία για να κερδίσουν την υποστήριξη των αγροτών και της μέσης τάξης. Τους επόμενους μήνες, το κίνημα της 26ης Ιουλίου απέκτησε οπαδούς και δύναμη, τόσο από τις υπερβολές και τη σκληρότητα του Μπατίστα όσο και από τις δραστηριότητες του Κάστρο. Ο τελευταίος απέκτησε ισχύ απλώς και μόνο από την παρουσία του, καθώς στρατολογούσε πολίτες οι οποίοι υπέφεραν από την κυβέρνηση.
Η επιστροφή του Κάστρο και η νίκη στη Σάντα Κλάρα
Το καλοκαίρι του 1958 ο Μπατίστα άρχισε μια εκστρατεία για να ανακαλύψει και να καταστρέψει το ορεινό στρατόπεδο του Κάστρο. Όταν απέτυχε, ο Κάστρο άρχισε τη δική του επίθεση με έναν στρατό που αριθμούσε ήδη 2.000 άνδρες.
Με τους μισούς από αυτούς βάδισε εναντίον της Σάντα Κλάρα, πρωτεύουσας της επαρχίας Λας Βίγιας, 225 χιλιόμετρα μακριά από την Αβάνα, ενώ ο αδερφός του οδήγησε τους υπόλοιπους κατά του Σαντιάγο στη νότια ακτή του νησιού. Το σχέδιό τους ήταν να κόψουν την Κούβα στα δύο.
Στις 28 Δεκεμβρίου 1958 οι επαναστάτες του Κάστρο νίκησαν τους 3.000 κυβερνητικούς στρατιώτες που φρουρούσαν την Σάντα Κλάρα μετά από μια σύντομη σύγκρουση.
Δέκα μέρες αργότερα ο Ραούλ κατέλαβε το Σαντιάγο. Ο Μπατίστα διέταξε να φύγουν σιδηροδρομικώς στρατεύματα από την Αβάνα για να ανακαταλάβουν τη Σάντα Κλάρα, αλλά οι στρατιώτες αρνήθηκαν να υπακούσουν. Ο Μπατίστα, ήδη χωρίς τη βοήθεια από τις ΗΠΑ λόγω του διεφθαρμένου και σκληρού καθεστώτος του, διέφυγε στη Δομινικανή Δημοκρατία την Πρωτοχρονιά του 1959.
Ο Κάστρο μπήκε στην Αβάνα στις 8 Ιανουαρίου και ανέλαβε την ηγεσία της Κούβας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αποδέχτηκαν αρχικά τον Κάστρο γιατί πίστευαν ότι θα δημιουργούσε μια δημοκρατική κυβέρνηση. Σύντομα όμως διαψεύστηκαν. Αν και ο Κάστρο είχε υποσχεθεί ελευθερία του Τύπου και ατομικά ή ιδιωτικά περιουσιακά δικαιώματα, εκτέλεσε περισσότερους από χίλιους οπαδούς του Μπατίστα και εθνικοποίησε την κουβανική οικονομία. Αμερικανικές περιουσίες αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων κατασχέθηκαν και στις 31 Ιανουαρίου 1961 οι ΗΠΑ διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις τους με το κράτος της Καραϊβικής. Τον ίδιο χρόνο ο Κάστρο άρχισε να δέχεται βοήθεια, περιλαμβανομένου στρατιωτικού υλικού, από τη Σοβιετική Ένωση και την Κομουνιστική Κίνα.
Ο Κάστρο σταθεροποίησε τον έλεγχο του στην Κούβα αποκρούοντας την υποστηριζόμενη από τους Αμερικανούς αλλά άσχημα σχεδιασμένη εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων στις 17 Απριλίου 1961, η οποία προσπάθησε να τον ανατρέψει . Τον επόμενο Οκτώβριο οι Αμερικανοί ανακάλυψαν ότι ο Κάστρο και η Σοβιετική Ένωση είχαν εγκαταστήσει στο νησί πυρηνικούς πυραύλους μέσου βεληνεκούς ικανούς να πλήξουν τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η επακόλουθη Κρίση της Κούβας παραλίγο να προκαλέσει έναν πυρηνικό Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι τη στιγμή που η Σοβιετική Ένωση συμφώνησε στις 28 Οκτωβρίου να αφοπλίσει τους πυραύλους και να τους απομακρύνει από την Κούβα.
Πηγή: «Οι 100 μεγαλύτερες μάχες όλων των εποχών», του Michael Lee Lanning, εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ
Διαβάστε στη «ΜτΧ»: Ο Κόλπος των Χοίρων, το στρατιωτικό φιάσκο των Αμερικάνων στην Κούβα. Ο Τσε Γκεβάρα ευχαρίστησε τον Κένεντι επειδή με την αποτυχία του, ενίσχυσε την κουβανέζικη επανάσταση…
