Tην άνοιξη του 1940 μια ασυνήθιστη ηρεμία επικρατούσε στη Γαλλία.
Παρά την κεραυνοβόλα γερμανική επίθεση στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του προηγούμενου έτους και τη θεαματική κατάρρευση του Πολωνικού Στρατού, οι Γάλλοι και οι Βρετανοί σύμμαχοί τους απέκλειαν μια ανάλογη επιτυχία των Γερμανών στο Δυτικό Μέτωπο.
Εχέγγυα γι’ αυτή τους τη σιγουριά αποτελούσαν ο Γαλλικός Στρατός, θεωρητικά ο ισχυρότερος της Ευρώπης, η ανυπέρβλητη γραμμή Μαζινό και οι 394.195 άνδρες της Βρετανικής Εκστρατευτικής Δύναμης (ΒΕF), της πλέον μηχανοκίνητης δύναμης κρούσης στον κόσμο!
Οι Γερμανοί κτύπησαν τελικά στις 10 Μαΐου 1940. Όπως αναμενόταν, το πλήγμα τους καταφέρθηκε εναντίον των Κάτω Χωρών, απ΄ όπου έδειχναν να επιδιώκουν το άνοιγμα του δρόμου για τη Γαλλία, αποφεύγοντας τη γραμμή Μαζινό.
Έχοντας κατά νου την προηγούμενη γερμανική απόπειρα εισβολής στη Γαλλία μέσω του Βελγίου κατά την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να προλάβουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο στέλνοντας τις στρατιές τους στο βελγικό έδαφος, από τις πρώτες κιόλας ώρες της γερμανικής επίθεσης. Πίστευαν ότι οι Αρδένες ήταν αδιάβατες και ότι ο ελιγμός αυτός θα έδινε μια λαμπρή ευκαιρία να συνδράμουν τους Βέλγους και τους Ολλανδούς αποκαθιστώντας ένα ενιαίο μέτωπο.
Το επιτελείο της Βέρμαχτ όμως αποφάσισε να πρωτοτυπήσει πέρα από κάθε φαντασία. Αφού έστειλε τη μάζα των τεθωρακισμένων μεραρχιών μέσα από τις Αρδέννες απέκοψε τις καλύτερες συμμαχικές δυνάμεις στο Βέλγιο. Πολύ γρήγορα οι Βρετανοί από θύτες μεταβλήθηκαν σε θηράματα, κυνηγημένα από τα γερμανικά άρματα. Η βρετανική διοίκηση αποφάσισε τη συγκέντρωση της ΒΕF στο λιμάνι της Δουνκέρκης και την προσπάθεια διαπεραίωσης της στις βρετανικές ακτές.
Στην περιοχή γύρω από το λιμάνι, σε έναν θύλακα μόλις 50 τετραγωνικών χιλιομέτρων, κατέφυγαν η ΒΕF, τα υπολείμματα του Βελγικού Στρατού και η 1η Γαλλική Στρατιά.
Ωστόσο, μέσα στη σύγχυση της υποχώρησης ήταν πρακτικά αδύνατο να αποτραπούν οι συνεχείς διεισδύσεις των γερμανικών αρμάτων που παραβίαζαν την περίμετρο του θύλακα σε διαδοχικά σημεία. Αρκούσε ένα αποφασιστικό άλμα για τους Γερμανούς για να εγκλωβίσουν ολόκληρη τη ΒΕF, γεγονός που θα σήμαινε τη χειρότερη καταστροφή στην πολεμική ιστορία της Βρετανίας. Ο Άλαν Μπρουκ σημείωνε στο ημερολόγιο του στις 24 Μαΐου: «Μόνο ένα θαύμα μπορεί να σώσει τώρα τη ΒΕF».
Το θαύμα ήρθε την ίδια ημέρα, με τη διαταγή του Χίτλερ να ανασταλούν οι επιθέσεις στις ακτές!
Χιλιάδες τόνοι μελανιού χύθηκαν, στα μεταπολεμικά χρόνια, προκειμένου να αποκρυπτογραφηθούν τα κίνητρα αυτής της παράλογης εντολής.
Η πιο λογική εξήγηση είναι ότι ο γερμανός δικτάτορας συμμερίστηκε τις ανησυχίες του διστακτικού στρατηγού φον Ρούντστεντ, επικεφαλής της Ομάδας Στρατιών «Α». Ο Ρούντστεντ, φοβούμενος ότι η θυελλώδης προέλαση των αρμάτων κινδύνευε από πλευρικές αντεπιθέσεις, υποστήριξε ότι έπρεπε να δοθεί χρόνος στο πεζικό να προλάβει τα μηχανοκίνητα. Μόλις συνέβαινε αυτό οι Γερμανοί θα εκμεταλλεύονταν τον όγκο πυρός τους και θα παραβίαζαν τον θύλακα. Επρόκειτο για ένα τρομερό λάθος.
Μια άλλη σκέψη επίσης, πιθανώς ταλάνιζε τον Χίτλερ εκείνες τις κρίσιμες ώρες. Η Βέρμαχτ με τις συνεχείς νίκες της αποτελούσε τη μοναδική δύναμη που μπορούσε να αμφισβητήσει την παντοδυναμία του.
Ίσως λοιπόν επηρεάστηκε από τον Χέρμαν Γκαίρινγκ, ο οποίος επέμενε φορτικά η Luftwaffe να δώσει τη χαριστική βολή στον εχθρό. Η Αεροπορία αποτελούσε ένα νέο κλάδο, απόλυτα πιστό στο κόμμα.
Ήταν η σειρά της να δρέψει δάφνες.
Άλλωστε ποιος μπορούσε να πιστέψει ότι οι «ζαλισμένοι» Βρετανοί ήταν δυνατόν να οργανώσουν μια αμφίβια επιχείρηση εκκένωσης, υπό τόσο δυσμενείς συνθήκες και σε τόσο ασφυκτικά χρονικά πλαίσια; Κανείς εκτός από τον Βρετανό ναύαρχο Μπέρτραντ Ράμσεϊ. Ο τελευταίος, από το υπόγειο καταφύγιο στο κάστρο του Ντόβερ συντόνιζε τη δράση των πολεμικών πλοίων του Βασιλικού Ναυτικού για ταχεία εκκένωση του θύλακα.
Η επιχείρηση έλαβε την κωδική ονομασία Dynamo, επειδή στον χώρο του επιτελείου του υπήρχε μια τέτοια συσκευή. Παράλληλα, ο Ράμσεϊ απεύθυνε συνεχείς απεγνωσμένες εκκλήσεις προς τον λαό να βοηθήσει με όσα μικρά σκάφη διέθετε. Το BBC μετέδιδε συνεχώς προτροπές προς τους ιδιοκτήτες πλωτών μέσων μήκους 9 έως 30 μέτρα να τα θέσουν στη διάθεση του Ναυαρχείου.
Η συντριπτική πλειοψηφία ανταποκρίθηκε. Περισσότερα από 1.000 πλωτά μέσα κάθε είδους (μηχανότρατες, θαλαμηγοί, καΐκια και βενζινάκατοι) έσπευσαν να «γλυτώσουν τα παιδιά από τα χέρια των Ούννων».
Τα σκάφη αυτά μπορούσαν ευκολότερα να προσεγγίσουν τα ρηχά νερά του λιμανιού της Δουνκέρκης και να μεταφέρουν τους άνδρες στα μεγαλύτερα πλοία που περίμεναν στα ανοικτά.
Επιπλέον μπορούσαν να μεταφέρουν στις ακτές εφόδια σε όσους παρέμεναν αναμένοντας τη σειρά τους.
Εν τω μεταξύ οι στρατιώτες κατέστρεφαν κάθε είδους στρατιωτικό υλικό που μπορούσε να χρησιμεύσει στον εχθρό, όπως οχήματα και πυροβόλα.
Τελικά το θαύμα συντελέστηκε. Παρά τους λυσσαλέους βομβαρδισμούς της και τις επίμονες επιθέσεις της Βέρμαχτ, η οποία ξύπνησε καθυστερημένα από το λήθαργό της, μεταξύ 26 Μαΐου και 3 Ιουνίου διασώθηκαν 338.226 άνδρες, από τους οποίους περίπου οι 70.000 ήταν Γάλλοι. Οι Γερμανοί εισήλθαν στη Δουνκέρκη στις 4 Ιουνίου και αντίκρισαν μια πόλη-φάντασμα. Το θήραμα είχε δραπετεύσει θεαματικά!
Πέρα από τα γερμανικά λάθη η επιχείρηση εκκένωσης πέτυχε χάρη στην αυτοθυσία των ανδρών της 1ης Γαλλικής Στρατιάς και των βρετανικών μονάδων οπισθοφυλακής, οι οποίοι ανέλαβαν το βάρος της άμυνας.
Επίσης, η RAF, με τα πρωτοεμφανιζόμενα Spitfire, αμφισβήτησε την κυριαρχία της Luftwaffe στον ουρανό της Δουνκέρκης.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει και στους τολμηρούς Βρετανούς ναυτικούς που δεν δίστασαν να σπεύσουν σε βοήθεια των στρατευμένων συμπατριωτών τους. Ακόμη και ο καιρός στάθηκε πολύτιμος σύμμαχος για τους δοκιμαζόμενους άνδρες της ΒΕF. Χαμηλές πυκνές νεφώσεις πάνω από τη Δουνκέρκη δυσχέραναν κατά πολύ το έργο των γερμανικών αεροσκαφών.
Επιπλέον, δυνατές βροχοπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή (τη νύκτα της 26ης και την 27η Μαΐου), προκάλεσαν εκτεταμένες πλημμύρες. Οι τελευταίες εμπόδισαν τα γερμανικά άρματα να εξαπολύσουν την τελική τους έφοδο. Ακόμη και ένας κυκλώνας ο οποίος κατευθυνόταν ολοταχώς προς τις ακτές της Μάγχης και θα αποτελούσε καταστροφή για την επιχείρηση Dynamo, άλλαξε πορεία ξεσπώντας στις ακτές της Ιρλανδίας και της Σκωτίας!
Βέβαια οι Βρετανοί πληγώθηκαν πολύ σοβαρά από την εκστρατεία στη Γαλλία και την εκκένωση της Δουνκέρκης. Συνολικά 243 πλοία βυθίστηκαν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης. Η RAF είδε 177 αεροσκάφη της να καταρρίπτονται, στην πλειοψηφία τους υπερπολύτιμα καταδιωκτικά Spitfire kai Hurricane. H BEF απώλεσε 68.111 άνδρες, το 93% των οχημάτων της και το 88% των πυροβόλων της. Το γεγονός αυτό αύξησε την εξάρτηση της Βρετανίας από τα δάνεια των ΗΠΑ.
Το πιο σπουδαίο όμως ήταν η διάσωση των εκατοντάδων χιλιάδων ανδρών. Μπορεί ο Ουίνστων Τσώρτσιλ να διατυμπάνιζε ότι «οι πόλεμοι δεν κερδίζονται με εκκενώσεις», αλλά χωρίς τη συμβολή των διασωθέντων θα ήταν μάλλον αδύνατο στη Βρετανία να πετύχει τις σημαντικές νίκες των επόμενων ετών στο μέτωπο της Βορείου Αφρικής.
Νίκος Γιαννόπουλος
ιστορικός
