Κούβα, 1926.
Στο νησί Τζουβεντούτ χτίστηκε η φυλακή «Presidio Modelo», υπό το καθεστώς του αυταρχικού ηγέτη Τζεράλντο Ματσάδο.
Επρόκειτο για οικοδόμημα «πανοπτικού» τύπου, που είχε σχεδιαστεί από τον Άγγλο φιλόσοφο και κοινωνιολόγο Τζέρεμι Μπένθαμ το 1785.
Ο σχεδιασμός του οικοδομήματος της φυλακής
Η ιδέα του σχεδιασμού του κτιρίου-φυλακής ήταν απλή και στόχευε στην επίβλεψη των κρατουμένων, ανά πάσα στιγμή, από τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους. Το οικοδόμημα ήταν κυλινδρικό. Η περιφέρεια του απαρτιζόταν από κελιά, ενώ στο κέντρο βρισκόταν ο πύργος των επιτηρητών, ο οποίος διέθετε μεγάλα παράθυρα, που έβλεπαν προς όλα τα κελιά.
Τα κελιά δεν έμοιαζαν σε τίποτα με τα παραδοσιακά μπουντρούμια των διαφόρων φυλακών. Είχαν δύο παράθυρα. Ένα εσωτερικό και ένα εξωτερικό. Το πρώτο αντιστοιχούσε στα παράθυρα του πύργου, ενώ το δεύτερο επέτρεπε στις ακτίνες του ηλίου να εισχωρούν σε κάθε θάλαμο.
Ο κεντρικός πύργος ελέγχου διέθετε αυτοσχέδια διαχωριστικά και σκίαστρα στα παράθυρα του, ώστε να μην προδίδεται, σε καμία περίπτωση, η παρουσία των φυλάκων. Δηλαδή, κατά κάποιον τρόπο, τα κελιά βρίσκονταν σε πλήρη διαφάνεια, ενώ ο πύργος στο απόλυτο σκοτάδι. Έτσι, οι κρατούμενοι δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν πότε τους επέβλεπαν και πότε όχι.
«Τα κελιά είναι ξεχωριστά το ένα από το άλλο. Στο «Πανοπτικό», ο κρατούμενος αποτελεί πάντα αντικείμενο πληροφόρησης, αλλά ποτέ υποκείμενο επικοινωνίας. Είναι μόνιμα ορατός και νιώθει πάντα εκτεθειμένος στον επιτηρητή. Παρακολουθείται αδιάκοπα και αναγνωρίζεται άμεσα», είχε γράψει ο Μπένθαμ σε μια από τις επιστολές του.
Τα συνολικά, πέντε κυλινδρικά κτίσματα, των οποίων τα κελιά ήταν δομημένα σε επίπεδα γύρω από τον πύργο, μπορούσαν να χωρέσουν και να στεγάσουν μέχρι 2.000 φυλακισμένους.
Ο Φιντέλ Κάστρο κρατούμενος στο «Presidio Modelo»
Στη συγκεκριμένο μέρος είχαν φυλακιστεί ο Φιντέλ Κάστρο καθώς και ο αδερφός του Ραούλ Κάστρο επί δύο χρόνια.
Το 1953, τα αδέρφια είχαν προσπαθήσει να καταλάβουν το στρατόπεδο «Μονκάδα», με την έναρξη της Κουβανικής επανάστασης, ώστε να αποτινάξουν το δικτατορικό ζυγό του Φουλχένσιο Μπατίστα. Το σχέδιο τους απέτυχε, με αποτέλεσμα οι δύο άνδρες να βρεθούν πίσω από τα κάγκελα.
Λίγο καιρό μετά τον επαναστατικό θρίαμβο του Κάστρο το 1959, το «Presidio Modelo» χρησιμοποιήθηκε και ως φυλακή για πολιτικούς κρατουμένους, επαναστάτες, ακόμα και ομοφυλόφιλους. Όποιος θεωρείτο παράταιρος ή εχθρός για τη νέα τάξη πραγμάτων στην Κούβα, φυλακιζόταν.
Το κλείσιμο της φυλακής
Εκείνη την περίοδο, περισσότεροι από 7.000 πολιτικοί και ποινικοί κρατούμενοι βρίσκονταν στο «Presidio Modelo» και η κατάσταση είχε γίνει ασφυκτική.
Το 1961, πολλοί εξ’ αυτών είτε εξεγέρθηκαν, είτε έκαναν απεργία πείνας λόγω του συνωστισμού και του υπεράριθμου πληθυσμού κρατουμένων. Το 1967 η κυβέρνηση έλαβε υπόψη της τα γεγονότα και έβαλε λουκέτο στη φυλακή.
Σήμερα, ο χώρος έχει μετατραπεί σε μουσείο και έχει ανακηρυχθεί μνημείο εθνικής κληρονομιάς. Το άλλοτε κτίριο της διαχείρισης και της επιτήρησης λειτουργεί ως κέντρο ερευνών και μελέτης.
«Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι». Ακούστε πως ήταν το αρχικό τραγούδι που λογοκρίθηκε και παρουσιάστηκε ως ερωτικό. Γράφτηκε από τον Καλδάρα για τους πολιτικούς κρατούμενους που υπέφεραν στο Γεντί Κουλέ (βίντεο) … 
