Ήταν Σάββατο 20 προς 21η Δεκεμβρίου 1963. Ένας ασήμαντος αστυνομικός έλεγχος στην κεντρική εμπορική οδό Ερμού της Λευκωσίας άνοιξε τον ασκό του Αιόλου για τα αιματηρά γεγονότα του 1963. Δύο Τουρκοκύπριοι σκοτώθηκαν και ήδη από την επομένη, η Κύπρος βίωνε μία από τις πιο έντονες περιόδους βίας που γνώρισε μεταξύ των δύο κοινοτήτων.
Τα «Δεκατρία Σημεία» του Μακαρίου που δυσαρέστησαν
Το κλίμα μεταξύ των δύο κοινοτήτων ήταν ήδη «συννεφιασμένο» από τα τέλη Νοεμβρίου, όταν ο Πρόεδρος Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’ κατέθεσε πρόταση του Συντάγματος με τα λεγόμενα Δεκατρία Σημεία.
Οι προτάσεις του Μακαρίου, μεταξύ άλλων, αφαιρούσαν το δικαίωμα βέτο από τον Ελληνοκύπριο πρόεδρο και τον Τουρκοκύπριο αντιπρόεδρο.
Επίσης άλλαζαν το σύστημα των χωριστών πλειοψηφιών, περιορίζοντας τα υπερπρονόμια της τουρκοκυπριακής κοινότητας σε διασφαλισμένα δικαιώματα μειονότητας.
Οι προτάσεις δόθηκαν στον αντιπρόεδρο Φαζίλ Κιουτσούκ και ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, ο οποίος δεν απάντησε ποτέ.
Στις 7 Δεκεμβρίου ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Ερκίν ανήγγειλε ότι η Άγκυρα είχε απορρίψει τις προτάσεις και την ίδια ημέρα ο Τούρκος Πρέσβης Οκζόλ έδωσε στο Μακάριο τη γραπτή απόρριψη. Ο Πρόεδρος Μακάριος δεν έκανε δεκτές τις απορρίψεις, τονίζοντας πως οι προτάσεις δόθηκαν στον Αντιπρόεδρο Φαζίλ Κιουτσούκ και δεν δέχεται την απάντηση των ξένων κυβερνήσεων.
Οι πληροφορίες για τα όπλα
Αρχές Δεκεμβρίου. Ο αντιπρόεδρος Φαζίλ Κιουτσούκ, έχει ήδη αρνηθεί τις προτάσεις του προέδρου.
Ο Υπουργός Εσωτερικών, Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, πληροφορείται πως θα διανεμηθούν 300 αυτόματα όπλα από τον τουρκοκυπριακό τομέα Λευκωσίας σε Τουρκοκύπριους, εκτός της πόλης.
Οι υποψίες εντείνονται όταν οι Τουρκοκύπριοι υπουργοί πρότειναν, ως μέτρο βελτίωσης των διακοινοτικών σχέσεων τη διενέργεια αστυνομικών ελέγχων σε αυτοκίνητα μόνο από αστυνομικούς της ίδιας κοινότητας με τους επιβάτες. Την πρόταση αυτή αρνήθηκε το Υπουργικό Συμβούλιο.
Τότε ο διοικητής της παραστρατιωτικής τουρκοκυπριακής οργάνωσης, Τ.Μ.Τ, Μποζκούρτ διέταξε να μην σταματούν τα τουρκοκυπριακά αυτοκίνητα ή να αρνούνται την έρευνα της αστυνομίας.
21 Δεκεμβρίου 1963.Δύο αυτοκίνητα στα οποία επιβαίνουν τέσσερα άτομα κινούνται στην οδό Ερμού της Λευκωσίας. Ελληνοκύπριοι αστυνόμοι ανακόπτουν την πορεία των οχημάτων, ζητώντας να πραγματοποιήσουν έλεγχο. Οι Τουρκοκύπριοι αρνούνται. Το επεισόδιο λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις, αφού στη σκηνή αναμειγνύονται κι άλλοι Τουρκοκύπριοι και δημιουργούν επεισόδιο.
Οι Ελληνοκύπριοι αστυνόμοι ανασύρουν τα όπλα τους και ανταλλάζουν πυροβολισμούς με τους επιβαίνοντες και όσους έχουν μαζευτεί στο σημείο.
Ένας Ελληνοκύπριος αστυνομικός τραυματίζεται, ενώ νεκροί πέφτουν ένας Τουρκοκύπριος επιβαίνων και μία Τουρκοκύπρια ιερόδουλη, η Τζεμαλιγιέ.
Την επόμενη μέρα το επεισόδιο παίρνει τεράστιες διαστάσεις και πυροδοτεί κύκλο βίας.
Τουρκοκύπριοι επιτίθενται σε Ελληνοκύπριους, ενώ παράλληλα σημειώνονται λεηλασίες και δολιοφθορές.
Η ελληνοκυπριακή κοινότητα συσπειρώνει ένοπλες ομάδες μεταξύ των οποίων και την αστυνομία προσπαθώντας να περιορίσουν την ανταρσία.
Στο μεταξύ η ΤΜΤ πραγματοποίησε βίαιη μεταφορά των Τουρκοκυπρίων που ζούσαν σε μεικτά χωρία, σε συμπαγείς γεωγραφικά και πληθυσμιακά περιοχές (θύλακες).
Η ΤΟΥΡΔΥΚ (Τουρκική Δύναμη Κύπρου) που έφτασε στο νησί μετά τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, θέτει υπό τον έλεγχο της τον δρόμο Κερύνειας-Λευκωσίας. Τα γεγονότα είναι τόσο έντονα, που η Τουρκία απειλεί με εισβολή και κάνει λόγο για πρωτόγνωρη «γενοκτονία».
Τα ματωμένα Χριστούγεννα της Λευκωσίας
Ο αριθμός των νεκρών μέρα τη μέρα αυξανόταν και η κατάσταση γινόταν ανεξέλεγκτη. Μία ημέρα πριν τα Χριστούγεννα, ο τύπος της εποχής έκανε λόγο για μία έρημη πόλη.
Τα νοσοκομεία απηύθυναν έκκληση για αίμα, ενώ τα καταστήματα παρέμεναν κλειστά.
Όσοι Ελληνοκύπριοι εργάζονταν στο υπό την τούρκικη διοίκηση τμήμα δεν εμφανίζονταν στις εργασίες τους.
Το ίδιο έκαναν και οι Τουρκοκύπριοι στο ελληνικό τμήμα.
Μάχες καταγράφηκαν σε διάφορα μέρη, όπως στην Ομορφίτα, τον Πενταδάκτυλλο, στους Μύλους και αλλού.
Η πράσινη γραμμή
Στις 30 Δεκεμβρίου προσυπογράφεται συμφωνία για κατάπαυση του πυρρός.
Με αφορμή τις δικοινοτικές ταραχές, η Μεγάλη Βρετανία εφαρμόζει ένα από τα παλιά σχέδια της για «επίλυση του κυπριακού».
Ο Βρετανός υπουργός Αποικιών και Κοινοπολιτειακών Σχέσεων Ντάνκαν Σαντς κλήθηκε να παρέμβει με ειρηνευτική πρόταση.
Ο Πρόεδρος Μακάριος και ο αντιπρόεδρος Φαζίλ Κιουτσιούκ υπέγραψαν τη συμφωνία για τη χάραξη της πράσινης γραμμής.
Ο τότε διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στην Κύπρο στρατηγός Γιανγκ χώρισε τον χάρτη της Κύπρου σε δύο τμήματα με ένα πράσινο μολύβι.
Έτσι χωρίζονται οι δύο αντιμαχόμενες κοινότητες σε μία «προσπάθεια επιβολής της ειρήνης».
Ωστόσο, τα μέτρα κατάπαυσης του πυρός δεν τηρούνται και οι ταραχές συνεχίζονται για ακόμη ένα χρόνο.
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ:
Η αιματηρή σύγκρουση της Εθνικής Φρουράς και Τουρκοκυπρίων στο χωριό Κοφίνου που άνοιξε το δρόμο στον Αττίλα. Η παρέμβαση των Αμερικανών και η απόφαση της ελληνικής χούντας να αποσύρει την ελληνική μεραρχία από την Κύπρο …
