Οι πρώτοι δήμαρχοι του νησιού, διορίζονταν κατευθείαν από τις βρετανικές αρχές.
Έτσι η Λάρνακα γνώρισε τον Φρειδερίκο Έιδενσταμ το 1878, η Λευκωσία τον Αχιλλέα Λιασίδη και η Λεμεσός τον Χριστόδουλο Καρύδη το 1888. Στην Πάφο είχε επιτραπεί από τους αποικιοκράτες μία στοιχειώδης αυτοδιοίκηση και ο Δήμαρχος εκλεγόταν από τους δημότες.
Από το 1908 έως και το 1931, οι πολίτες μπορούσαν να εκλέγουν τους δικούς τους Δημάρχους. Τα Οκτωβριανά όμως και η Παλμεροκρατία άλλαξαν τα δεδομένα.
Η εξέγερση του 1931 και η απαγόρευση εκλογών
Αν και οι Δήμαρχοι διορίζονταν από τις αρχές, ωστόσο υπήρχε η «ελευθερία» να εκλέξουν οι κοινότητες τους δικούς τους άρχοντες.
Τα Οκτωβριανά όμως του 1931, έδωσαν την αφορμή στους Βρετανούς να διακόψουν και αυτές τις εκλογές για μία δεκαετία.
Το 1943 διενεργήθηκαν οι πρώτες δημοτικές εκλογές του νησιού.
Δύο χρόνια μετά την επαναφορά των τοπικών εκλογών, πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες δημοτικές εκλογές για την πρωτεύουσα στις 21 Μαρτίου.
Ο μέχρι τότε διορισμένος Δήμαρχος Λευκωσίας, Θεμιστοκλής Δέρβης διεκδίκησε το αξίωμα.
Ήταν υποψήφιος με τον Εθνικό Συνδυασμό που εκπροσωπούσε τη δεξιά.
Αντίπαλός του ο Λαϊκός Συνδυασμός του Ιωάννη Κληρίδη.
Τελικά επικράτησε με 5% – 66%, η παράταξη του Δέρβη.
Οι κατηγορίες δεν άργησαν να εμφανιστούν με τους Εθνικούς να κατηγορούν τους Λαϊκούς ως συνοδοιπόρους της αριστεράς και τον Κληρίδη να κατηγορεί τον Δέρβη πώς τα έργα του ήταν αποτέλεσμα της υποστήριξης που είχε από την αποικιοκρατική κυβέρνηση.
1946: ο θρίαμβος της Αριστεράς
Στις πρώτες εκλογές μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στις 26 Mαΐου, αντίπαλοι βρέθηκαν οι ίδιοι άνθρωποι: Δέρβης και Κληρίδης.
Στόχος του Εθνικού Συνδυασμού όπως είχε ανακοινώσει ο Δέρβης ήταν το γεφύρωμα του ήδη «υφιστάμενου εθνοκτόνου κοινωνικού χάσματος».
Η ζυγαριά όμως δεν έκλινε προς το μέρος της δεξιάς, καθώς η παράταξη του ΑΚΕΛ εξέλεξε Δήμαρχο όχι μόνο στη Λευκωσία αλλά και σε άλλους τρεις από τους έξι Δήμους.
Πιο συγκεκριμένα, στη Λευκωσία επικράτησε ο Iωάννης Kληρίδης,
στη Λεμεσό ο Πλουτής Σέρβας,
στην Aμμόχωστο ο Aδάμ Aδάμαντος
και στη Λάρνακα ο Λύσος Σανταμάς.
O συνδυασμός της Δεξιάς επικράτησε στην Πάφο και Kερύνεια με τον Xρ. Γαλατόπουλο και τον Xαρ. Δημητριάδη αντίστοιχα.
Εκλογές 1949: «καμιά συναλλαγή, καμιά συνεργασία με τους κομμουνιστές»
Οι επόμενες εκλογές το 1949, χαρακτηρίζονταν από το ευρύτερο κλίμα της εποχής.
Με τον Εμφύλιο πόλεμο να βρίσκεται στο τέλος του, οι ιδεολογικές αντιθέσεις μεταξύ δεξιάς αριστεράς είχαν ενταθεί και στην Κύπρο.
Ο Θεμιστοκλής Δέρβης, βρέθηκε ακόμη μία φορά στην εκλογική διαδικασία εναντίον του Αντρέα Ζιαρτίδη ως εκπρόσωπο του ΑΚΕΛ, αφού το κόμμα είχε διαγράψει τον πρώην Δήμαρχο Ιωάννη Κληρίδη λόγω σύγκρουσης και κατηγοριών.
Τη νίκη διεκδίκησε ο συνδυασμός του Δέρβη.
Στις εκλογές αυτές ψήφισαν 6.054 και εξελέγησαν όλοι οι υποψήφιοι της δεξιάς, δηλαδή οι Θ. Δέρβης, Γ. Πούλιας, Xρ .Kαλόγηρος, A. Aραούζος, Π. Γρηγοριάδης, Xρ. Παπαέλληνας, M. Kακουλλής και E. Zεμενίδης.
Aπό την αριστερά εξελέγησαν οι A. Zιαρτίδης, Λ. Tσιμίλλης, Γ. Mανούρης, Στ. Iακωβίδης, K. Mουσκής, X. Γιαπανάς, Xρ. Σαββίδης και A. Φάντης.
Οι τελευταίες ελεύθερες εκλογές του 1953
Στις 17 Μαΐου 1953 πραγματοποιήθηκε η τελευταία δημαρχική αναμέτρηση έως το 1986, αφού η δράση της ΕΟΚΑ ανέστειλε τις δημοτικές εκλογές ενώ η δημιουργία Κυπριακού Κράτους άργησε 26 χρόνια να επαναφέρει το θεσμό, διορίζοντας τους Δημάρχους.
Αντίπαλοι βρέθηκαν για ακόμη μια φορά ο Θεμιστοκλής Δέρβης εναντίον του Eζεκία Παπαϊωάννου, τότε Γενικό Γραμματέα του AKEΛ.
Νικητής των εκλογών βγήκε για ακόμη μία φορά ο δεξιός συνασπισμός.
Τρεις μήνες νωρίτερα, το ΑΚΕΛ είχε προτείνει στο Κυπριακό Εθνικό Κόμμα του Δέρβη, μία πρόταση για «μίνιμουμ πρόγραμμα».
Η πρόταση απορρίφθηκε και ο Δέρβης δήλωσε πώς «η σύμπραξις, συνεννόησις ή επαφή άμεσος ή έμμεσος μετά των κομμουνιστών είναι ασυμβίβαστος προς την εθνικήν αξιοπρέπειαν και επιζήμια εις τον εθνικόν αγώνα».
Το αδιέξοδο των Δήμων
Με την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου, ορίστηκε και το ζήτημα των Δήμων, όπου αναφερόταν πως: «Xωριστά Δημαρχεία θα δημιουργηθούν εις τας πέντε μεγαλυτέρας πόλεις της Κύπρου υπό των Τούρκων κατοίκων των πόλεων αυτών». «Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα εξετάσουν εντός τεσσάρων ετών εάν ο χωρισμός ούτως των Δημαρχείων εις τας πέντε μεγαλυτέρας πόλεις θα πρέπει να συνεχισθεί ή όχι».
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, αντιλαμβανόμενος πώς η διάταξη για τους Δήμους δεν λειτουργούσε συμπεριέλαβε το θέμα των Δήμων στα 13 σημεία που πρότεινε στους Τουρκοκυπρίους.
Πρότεινε «Να εγκαθιδρυθούν ενιαίοι Δήμοι», κάτι που τελικά δεν είδε να πραγματοποιείται αφού ακολούθησαν τα γεγονότα του ’63.
Οι πρώτες δημοτικές εκλογές του Κυπριακού Κράτους
Στις 25 Μαΐου πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες ελεύθερες δημοτικές εκλογές στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Εντυπωσιακή νίκη σημείωσε ο Λέλλος Δημητριάδης στη Λευκωσία, κατακτώντας τη Δημαρχία με ποσοστό 70,91% ενάντια στον Παύλο Δίγκλη.
Στη Λεμεσό επικράτησε ο Aντώνης Xατζηπαύλου, στη Λάρνακα ο Γεώργιος Χριστοδουλίδης, στην Πάφο ο Αντρέας Αταλιώτης.
Οι πολιτικές αλλαγές του 1991 – Η αποχή στα ύψη
Οι δημοτικές εκλογές του 1991 είναι εντελώς διαφορετικές από εκείνες του ’86. Η Δεξιά απαρνείται τον Λέλλο Δημητριάδη που στήριξε στις προηγούμενες εκλογές και διεκδικεί τη δημαρχία με τον υποψήφιο Μανώλη Χριστοφίδη.
Ο πρώην Δήμαρχος, Λέλλος Δημητριάδης, επανεκλέγεται με τη στήριξη του ΑΚΕΛ και άλλων κομμάτων.
Στη Λεμεσό επικρατεί ο Αντώνης Χατζηπαύλου, στη Λάρνακα ο Γιώργος Λυκούργος ενώ στην Πάφο ο Αντρέας Αταλιώτης.
Χαρακτηριστικό αυτών των εκλογών, ήταν η άνοδος της αποχής που σημείωσε ποσοστό 13,5%.
Οι εκλογές του ’96
Το 1996, έστειλε αρκετά πολιτικά μηνύματα. Με τους αναλυτές να κάνουν λόγο για μεγάλες απώλειες της κεντροδεξιάς, φαίνεται πώς η συνεργασία ΑΚΕΛ-ΕΔΕΚ ήταν αυτή που επικράτησε εκλέγοντας δημάρχους τους Δημήτρη Kοντίδη του AKEΛ στη Λεμεσό, Xρ. Bιολάρη του AKEΛ στη Λακατάμια, M. Kόρακα του AKEΛ στην Πόλη της Xρυσοχούς, Φ. Σαρίκα της EΔEK στην Πάφο και Σ. Hλιοφώτου της EΔEK στο Στρόβολο.
Aπό τα συνολικά αποτελέσματα βγαίνει ότι το AKEΛ έχει αναδείξει 11 δημάρχους, ο ΔHΣY πέντε, τέσσερις το ΔHKO, η EΔEK βγήκε ενισχυμένη με πέντε δημάρχους ενώ έναν ανέδειξε και η E.ΔH.
2001 ο Λέλλος για τελευταία φορά
Το 2001 φάνηκε να είναι η τελευταία χρονιά για την πολυετή δημαρχία του Λέλλου Δημητριάδη, αφού τον διαδέχθηκε ο Μιχαλάκης Ζαμπέλας με πολυκομματική στήριξη.
Η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος το 2006
Το 2006, τη δημαρχία της πρωτεύουσας αναλαμβάνει η πρώτη και μοναδική γυναίκα Δήμαρχος, μέχρι σήμερα, Ελένη Μαύρου.
Με την στήριξη των ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, συγκέντρωσε 9781 ψήφους.
2011, η σαρωτική επικράτηση της Δεξιάς
Στις τελευταίες δημοτικές εκλογές του 2011, το πολιτικό σκηνικό άλλαξε και πάλι άρδην. Από τους 38 υποψήφιους Δημάρχους της δεξιάς κατάφεραν να επικρατήσουν οι 26.
Αξιοσημείωτο ήταν πάντως ότι ο ΔΗΣΥ επικράτησε και στον ΑΚΕΛοκρατούμενο Δήμο της Λάρνακας με τον Αντρέα Λουρουτζιάτη.
Με πληροφορίες από το αρχείο της εφ. Φιλελεύθερος
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: Πέντε λίρες και ένα σελίνι για τη μαρτυρική πόλη Γκουέρνικα, που ισοπέδωσαν οι ναζί. Οι μαθήτριες από την Λεμεσό που συγκίνησαν με τον έρανο τους και παρέσυραν όλη την Κύπρο…
