Όταν ανακαλύφτηκε το ναυάγιο στα αφιλόξενα νερά των Αντικυθήρων ήρθαν στο φως εκατοντάδες αρχαιολογικά ευρήματα. Αγάλματα, όπως ο Έφηβος, κοσμήματα, εκατοντάδες αμφορείς, επισκίασαν ένα παράξενο και ασαφές εύρημα που έμοιαζε με μια διαβρωμένη συσκευή και εκτιμήθηκε ως κάτι σημαντικό δύο χρόνια αργότερα.
Στις 17 Μαΐου 1902 ο αρχαιολόγος Βαλέριος Στάης παρατήρησε ότι το μεταλλικό αντικείμενο που ανασύρθηκε από τα Αντικύθηρα δύο χρόνια πριν, δεν ήταν ένα κομμάτι από ξύλο και μπρούτζο, αλλά μια ευφυής αρχαία μηχανή.
Όταν ο Στάης μελέτησε το αντικείμενο, που σήμερα είναι γνωστό ως ο μηχανισμός των Αντικυθήρων, παρατήρησε ότι είχε ενσωματωμένο έναν οδοντωτό τροχό και ίχνη γραναζιών.
Τα επόμενα χρόνια διατυπώθηκαν διάφορες απόψεις σχετικά με τη χρησιμότητα του αντικειμένου. Μερικοί ανέφεραν ότι ήταν αρχαίος αστρολάβος ή δρομόμετρο, αλλά αυτές οι θεωρίες εγκαταλείφθηκαν λόγω της πολυπλοκότητας της κατασκευής.
Το 1905 ο Γερμανός Άλμπερτ Ρεν ανέφερε ότι το μπρούτζινο αντικείμενο σχετιζόταν με την Ανατολή και τη Δύση του Ηλίου. Έπειτα από μισό αιώνα ο Άγγλος Φυσικός, Ντέρεκ Ντε Σόλλα Πράις, έμαθε για το έκθεμα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και ανέφερε ότι «τίποτα σαν και αυτό δεν φυλάσσεται πουθενά αλλού στον κόσμο».
Ο Πράις μελέτησε λεπτομερώς επί 20 χρόνια το περίεργο αντικείμενο, ήρθε στην Ελλάδα και συνεργάστηκε με τον Έλληνα φυσικό, Χαράλαμπο Καράκαλο.
Οι δύο επιστήμονες ανακάλυψαν 27 γρανάζια στο εσωτερικό του μηχανισμού που τον συνέδεε με την αστρονομία.
Τα μικρά μεταλλικά γρανάζια ήταν ένα ημερολογιακό υπολογιστικό μηχάνημα του ήλιου και της σελήνης. Με αυτό το αντικείμενο οι αρχαίοι Έλληνες παρακολουθούσαν την κίνηση των ουράνιων σωμάτων σε βάθος χρόνου.
Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων
Οι αρχαιολόγοι αναφέρουν τον μηχανισμό των Αντικυθήρων ως τον πρώτο υπολογιστή της ανθρωπότητας. Αποτελείται από διαβαθμισμένες πλάκες και αλληλένδετα μπρούτζινα γρανάζια μεγάλης ακρίβειας. Στη μπροστινή όψη υπάρχει μια κυκλική κλίμακα που δείχνει τις 365 μέρες του έτους σύμφωνα με το αιγυπτιακό ηλιακό ημερολόγιο.
Μια περιστρεφόμενη λαβή στο πλάι της συσκευής κινούσε τους δύο δείκτες, οι οποίοι έδειχναν την ακριβή θέση του ήλιου και της σελήνης στη διάρκεια του χρόνου.
Για να είναι ακριβής ο υπολογισμός στο πίσω μέρος της συσκευής υπήρχαν δύο δίσκοι που υπολόγιζαν τους σεληνιακούς και ηλιακούς κύκλους σε μια περίοδο 19 ετών, που ισοδυναμούσε με 235 σεληνιακούς μήνες. Πάνω στον μηχανισμό ήταν χαραγμένες ελληνικές επιγραφές που έδιναν οδηγίες χρήσης του αντικειμένου.
Στο εσωτερικό του υπήρχαν δύο δακτύλιοι που απεικόνιζαν το ζωδιακό κύκλο.
Το αρχαίο ναυάγιο των Αντικυθήρων ανακαλύφτηκε τυχαία από σφουγγαράδες το 1900.
Οι Συμιακοί σφουγγαράδες κατέφυγαν μετά από μια καταιγίδα σε έναν όρμο του νησιού. Όταν έκαναν καταδύσεις κοντά σε μια βραχώδη παραλία, ανακάλυψαν στο βυθό ένα αρχαίο ναυάγιο. Αρχικά ανέσυραν από τον βυθό της θάλασσας το μπρούτζινο χέρι ενός αγάλματος και τους επόμενους μήνες ακολούθησε αρχαιολογική έρευνα με τη βοήθεια του βασιλικού ναυτικού.
Οι αρχαιολόγοι έμειναν έκπληκτοι με το μέγεθος της ανακάλυψης. Οι σφουγγαράδες είχαν εντοπίσει ένα από τα πιο σημαντικά αρχαία ναυάγια που βυθίστηκε φορτωμένο με αρχαίους θησαυρούς.
Το ναυάγιο ήταν ένα μεγάλο ρωμαϊκό πλοίο που είχε ξεκινήσει τον 1ο αιώνα π.Χ. πιθανόν από τα παράλια της Μικράς Ασίας και κατευθυνόταν στην Ιταλία. Όταν το πλοίο περνούσε ανάμεσα από τη Κρήτη και τα Αντικύθηρα, μια καταιγίδα το οδήγησε πάνω στα βράχια και βυθίστηκε. Ανάμεσα στα σπουδαία έργα τέχνης που εντοπίστηκαν από τους δύτες ήταν ένα διαβρωμένο αντικείμενο, που ήταν τοποθετημένο σε ένα ξύλινο πλαίσιο. Ήταν το σημαντικότερο εύρημα που ανακαλύφτηκε στο ναυάγιο.
Χρειάστηκαν πολλά χρόνια και δεκάδες μελέτες για να αποδειχθεί ότι ο μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν το αρχαιότερο δείγμα επιστημονικής τεχνολογίας. Πολλοί θεωρούν ότι κατασκευάστηκε από τον Αρχιμήδη, τον Κτησίβιο ή στους μαθητές του Αρχιμήδη. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο άνθρωπος που δημιούργησε τον μηχανισμό ήταν μια μεγαλοφυΐα των μαθηματικών της μηχανικής και της αστρονομίας.
