Αρχική Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ

Σε ποιο σημείο η Αθήνα είχε Βατραχονήσι και τρίτοξο γεφύρι; Εκεί καθόταν η «τσουράπω» που κρατούσε τσίλιες έξω από το καφενείο, όπου σύχναζαν οι αντιβασιλικοί

Στις προπολεμικές φωτογραφίες που μας προσφέρουν πολλά τεκμήρια, διακρίνουμε την περιοχή που περνούσε ο Ιλισός κοντά στον λόφο του Αρδηττού και βορειότερα το Στάδιο και το Παγκράτι. Εκεί διακρίνουμε μικρές νησίδες που αναπτύσσονταν κατά μήκος του ποταμού με βλάστηση οι οποίες είχαν πολλά βατράχια.

Αθήνα 1852 -1854 περ. Ο Ιλισσός το μονότοξο γεφύρι κοντά στην Αγία Φωτεινή, το Ολυμπίειον και ο Λυκαβηττός. Μια γυναίκα σε πρώτο πλάνο παίρνει νερό από το ποτάμι. Στην αντίπερα όχθη μια γυναίκα άλλης κοινωνικής τάξης με δυτική ενδυμασία και παρασόλι κατηφορίζει προς τον Ιλισσό. 'Εργο του Γάλλου ζωγράφου Alfred de Curzon που εκτέθηκε στο Παρίσι στο Salon 1861 δηλαδή τη έκθεση της Σχολής Καλών Τεχνών. Ο Alfred de Curzon επισκέφθηκε την Ελλάδα μεταξύ 1851 και 1854 μαζί με το γάλλο δημοσιογράφο και συγγραφέα Edmond About και τον μετέπειτα διάσημο αρχιτέκτονα Charles Garnier. — Αθήνα 1852 -1854 περ. Το μονότοξο γεφύρι του Ιλισού κοντά στην Αγία Φωτεινή και το Ολυμπιείον. Μια γυναίκα σε πρώτο πλάνο παίρνει νερό από το ποτάμι. Στην αντίπερα όχθη μια γυναίκα άλλης κοινωνικής τάξης με δυτική ενδυμασία και παρασόλι κατηφορίζει προς τον Ιλισσό.
‘Εργο του Γάλλου ζωγράφου Alfred de Curzon που εκτέθηκε στο Παρίσι στο Salon 1861 δηλαδή τη έκθεση της Σχολής Καλών Τεχνών. Ο Alfred de Curzon επισκέφθηκε την Ελλάδα μεταξύ 1851 και 1854 μαζί με το γάλλο δημοσιογράφο και συγγραφέα Edmond About και τον μετέπειτα διάσημο αρχιτέκτονα Charles Garnier. Τεκμηρίωση: Δέσποινα Δρεπανιά- Η Αθήνα μέσα στο Χρόνο

Με το πέρασμα του χρόνου η περιοχή ονομάστηκε «Βατραχονήσι» ακολουθώντας μια παλαιότερη παράδοση από τα χρόνια του Γεωργίου Α’ που έδιναν αυτό το όνομα σε σημεία της παραποτάμιας περιοχής με έντονη παρουσία αμφιβίων. Ένα τέτοιο σημείο ήταν κοντά στο σημερινό Εθνικό Γυμναστήριο.

Η περιοχή του Ολυμπιείου, φωτογραφημένη από τους πρόποδες του Αρδηττού. Σε πρώτο πλάνο ο Ιλισσός –χωρίς καθόλου νερό- και οι δυο μικρές γεφυρούλες που για δεκαετίες ένωναν την πλευρά του Ζαππείου με αυτήν του Βατραχονησιού, ενός είδους «νησίδας» που δημιουργείτο από τη ροή του Ιλισσού μετά το Παναθηναϊκό Στάδιο, στο χώρο όπου σήμερα απλώνεται ο στίβος του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου. — Η περιοχή του Ολυμπιείου, φωτογραφημένη από τους πρόποδες του Αρδηττού. Σε πρώτο πλάνο δυο μικρές γεφυρούλες που για δεκαετίες ένωναν την πλευρά του Ζαππείου με αυτήν του Βατραχονησιού, ενός είδους «νησίδας» που δημιουργείτο από τη ροή του Ιλισσού μετά το Παναθηναϊκό Στάδιο, στο χώρο όπου σήμερα απλώνεται ο στίβος του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου.

Τα χρόνια πέρασαν και οι ονομασίες «μετακινήθηκαν»

Οι Αθηναίοι των αρχών του 20 αιώνα αποκαλούσαν βατραχονήσι την περιοχή στο Παγκράτι, όπου σήμερα είναι η πλατεία Προσκόπων ή αλλιώς πλατεία Μάνου Χατζιδάκι, λόγω του καφενείου που σύχναζε ο κορυφαίος συνθέτης. Η αεροφωτογραφία αποτυπώνει μια αγνώριστη χωροταξικά περιοχή, όπου βλέπουμε το Στάδιο και τον Εθνικό Κήπο. Ανάμεσά τους περνά ο Ιλισός. Βόρεια διακρίνεται ο Αλασσώνας ποταμός στη σημερινή Σπύρου Μερκούρη δίπλα από το άλσος Παγκρατίου, ο οποίος καταλήγει στον Ιλισό.

Βατραχονήσι, πανοραμική άποψη — Βατραχονήσι είχε και το Παγκράτι, στις όχθες του Ιλισού, κοντά στην Ερατοσθένους και την σημερινή πλατεία Προσκόπων. Αεροφωτογραφία του 1917 από τα Γαλλικά αρχεία.

Το «καφέ τσουράπι»

Η περιοχή άρχισε να συγκροτείται οικιστικά από τα τέλη του 19ου αιώνα. Το παρατσούκλι «καφέ τσουράπι» οφείλεται στην παρουσία ενός καφενείου στα χρόνια της πρώτης οθωνικής περιόδου, που είχε το ίδιο όνομα και ήταν στέκι των «αντιμοναρχικών».
To καφενείο πήρε το όνομα του, επειδή η σύζυγος του καφετζή είχε επωμιστεί το καθήκον να παρακολουθεί με προσοχή για τυχόν έφοδο της αστυνομίας.
Για αντιπερισπασμό, έπλεκε ένα τσουράπι, δηλαδή μια κάλτσα. Αργότερα επικράτησε η έκφραση τσουράπω, που σημαίνει άξεστη ή χωριάτισσα ως προς τη νοοτροπία.

Το πανόραμα "ΘΩΝ" ανεγέρθηκε το 1895 και κατεδαφίστηκε το 1921. Επίσης φαίνεται και το τρίτοξο γιοφύρι που κτίστηκε το 1874 δαπάνη Γεωργίου Αβέρωφ.Απο τους βασικούς κατοίκους της περιοχής ήταν οι φύλακες του Ζαππείου, αλλά και οι κηπουροί του βασιλικού κήπου, που έμεναν σε μικρά σπιτάκια με κήπους. — Το πανόραμα «ΘΩΝ» μπροστά στο Στάδιο ανεγέρθηκε το 1895 και κατεδαφίστηκε το 1921.
Επίσης φαίνεται και το τρίτοξο γιοφύρι που κτίστηκε το 1874 δαπάνη Γεωργίου Αβέρωφ. Απο τους βασικούς κατοίκους της περιοχής ήταν οι φύλακες του Ζαππείου, αλλά και οι κηπουροί του βασιλικού κήπου, που έμεναν σε μικρά σπιτάκια.

Στο Βατραχονήσι, υπήρχαν δυο γέφυρες για να εξυπηρετούν τους κατοίκους. Μια μαρμάρινη στην πλευρά του Σταδίου, αλλά και μια ξύλινη με σιδερένιο κιγκλίδωμα μετά το δρόμο του Αγίου Σπυρίδωνος Παγκρατίου. Τότε υπήρχε ακόμα το περίφημο πανόραμα Θων, όπως βλέπουμε στην κάρτ ποστάλ της εποχής. Εξυπηρετούσε ψυχαγωγικούς σκοπούς και είχε πάρει το όνομά του από τον αυλικό και επιχειρηματία Νικόλαο Θων.

Το ποτάμι περί το 1900 περνά μπροστά από το Στάδιο. Σε δεύτερο πλάνο το Ζάππειο — Το ποτάμι περί το 1900 μπροστά από το Στάδιο. Εκεί όπου οι πεζοί περπατούν πάνω στη γέφυρα, σήμερα περνά η Β. Κων/νου. Η όχθη του Ιλισού έχει δεντροφυτευτεί. Σε δεύτερο πλάνο το Ζάππειο και η Ακρόπολη.

To Βατραχονήσι με τα καφέ σαντάν

Τόσο στη συγκεκριμένη περιοχή όσο και στις γύρω, την εποχή του Όθωνα, υπήρχαν στην αρχή καφενεία και αργότερα, γύρω στο 1870, ανοικτά καφωδεία (καφέ-σαντάν), που φιλοξενούσαν ξένες καλλιτέχνιδες του καν-καν και άλλα παρόμοια ευρωπαϊκά θεάματα.
Έπειτα εμφανίστηκαν κοσμικά κέντρα, που προορίζονταν για τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, όπως η μπυραρία «Μετς», δημιούργημα του ζυθοποιού Κάρολου Φιξ, που κτίστηκε το 1883 στην πλαγιά του Αρδηττού και έδωσε το όνομά της στην ευρύτερη περιοχή.