Τα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα του 16ου και 17ου αιώνα που αφορούν στην περιοχή της Θεσπρωτίας, αλλά και της Ηπείρου ήρθαν στα χέρια των ερευνητών και ρίχνουν φως σε εκείνη τη σκοτεινή περίοδο της ιστορίας. Αναδεικνύουν τον τρόπο φορολόγησης των χριστιανικών πληθυσμών, αλλά και τις προσπάθειες κάποιων να ξεφύγουν με κάθε τρόπο από τον φοροεισπράκτορα. Τα ερείπια που εικονίζονται στη φωτογραφία είναι ένα πειστήριο εκείνης της περιόδου. Πρόκειται για ένα «κρυφό» χωριό που κάποτε υπήρξε το μυστικό καταφύγιο των φοροφυγάδων. Είναι το Μπογδάνο. Το χωριό που ανακάλυψαν οι σύγχρονοι ιστορικοί, ως τον τόπο που κρύβονταν όσοι ήθελαν να αποφύγουν το νόμο της εποχής.
Μετά από τις προσπάθειες του ιστορικού ερευνητή Θωμά Φώτση από το Πολύδροσο Θεσπρωτίας, το Ιστορικό Αρχείο της Κωνσταντινούπολης ικανοποίησε το αίτημα του Κέντρου Ιστορικών Μελετών Θεσπρωτίας (ΚΙΜΕΘΕ) και απέστειλε σε ηλεκτρονική μορφή αρχεία που θα ρίξουν φως στα οθωμανικά σαντζάκια της Ηπείρου.
Ο πρόεδρος του Κέντρου Ιστορικών Μελετών, Μιχάλης Πασιάκος, τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι η εξασφάλιση των οθωμανικών κατάστιχων αποτελεί «ένα πρώτο βήμα για να γνωρίσουμε τη μεταβυζαντινή ιστορία της περιοχής, με στοιχεία μακριά από παραδοσιακές προσεγγίσεις».
Πρόκειται για 350 φύλλα, στα οποία καταγράφονται τα πλήρη ονόματα των αρχηγών των οικογενειών ανά χωριό, στοιχεία παραγωγής και φορολογίας αλλά και ιστορικές αναφορές.
Τα κατάστιχα φέρουν παλαιοτουρκική γραφή που είναι συλλαβική και όχι αλφαβητική, γι’ αυτό εστάλη αντίγραφο σε ειδικούς, προκειμένου να τα μεταφράσουν με ακρίβεια.
Το αρχείο έχει ερευνηθεί από Έλληνες και Τούρκους. Με τη βοήθεια ειδικών προσπαθούμε να το μεταφράσουμε, ώστε να γνωρίσει το ευρύ κοινό που το δικαιούται, άγνωστες έως σήμερα πτυχές της ιστορίας μακριά από μυθοπλασίες, επισήμανε ο κ. Πασιάκος και πρόσθεσε πως ολοκληρωμένη τεκμηρίωση θα υπάρξει μετά από μήνες, όταν τελειώσουν η μετάφραση και η ταυτοποίηση.
Ο Τούρκος φοροεισπράκτορας
Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, στην περιοχή της Θεσπρωτίας, όπου οι Οθωμανοί διαδέχτηκαν τη βυζαντινή διοίκηση, υπήρχαν οικισμοί και χωριά που γνώρισαν μεγάλη ακμή και εκεί είχε εγκατασταθεί τούρκος φοροεισπράκτορας. Η εικόνα εκείνης της περιόδου είναι «κρυμμένη πίσω από ένα πέπλο», υποστηρίζει ο πρόεδρος του ΚΙΜΕΘΕ, καθώς, όπως αναφέρει, πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν πως δεν υπάρχουν γραπτά στοιχεία.
Το Φιλιάτι φιγουράρει το 1551 στη δεύτερη θέση, ενώ μέχρι σήμερα θεωρείται πως δημιουργήθηκε τον 17ο αιώνα. Ακολουθεί η Ουζντίνα, που ελέγχει τα στενά του Καλαμά και εκεί ήταν η γέφυρα-πέρασμα στον δρόμο για τα Γιάννενα. Το Σούλι καταγράφεται ως έδρα Τούρκου φοροεισπράκτορα, περιοχή πολυπληθής, με ευμάρεια.
Οι φαμίλιες και τα ονόματα των αρχηγών που πλήρωναν τους φόρους
Σε ερώτηση εάν εκείνη την εποχή υπήρχαν φοροφυγάδες, ο κ. Πασιάκος απάντησε: «Παρά τα αυστηρά μέτρα, και τότε πολλοί δεν πλήρωναν φόρους και κατέφευγαν για να γλιτώσουν από τους Τούρκους σε ένα μυστικό τόπο. Στο φαράγγι του Καλαμά, κοντά στο διοικητικό κέντρο της Ουζντίνας και κάτω από το σημερινό Μαλούνι υπήρχε ένα κρυφό χωριό, το Μπογδάνο, όπου εκεί κατέφευγαν οι φοροφυγάδες και οι φυγόδικοι, αφού έπαιρναν μαζί τους τα κοπάδια και την κινητή περιουσία τους».
Παράλληλα, το ΚΙΜΕΘΕ ερευνά και τα ιστορικά αρχεία της Βενετίας που έχουν σχέση με τη Θεσπρωτία.
Η ταυτόχρονη έρευνα των δυτικών και των ανατολικών πηγών θα φωτίσει τις άγνωστες πτυχές της ιστορίας της Θεσπρωτίας.
Πηγή: Μαίρη Τζώρα, ΑΠΕ/ΜΠΕ
