Σμύρνη, Μάρτιος 1820. Ένα χρόνο πριν από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης, στο αρχοντικό του γιατρού Μιχαήλ Ναύτη πραγματοποιούνται ανελλιπώς συναντήσεις των Φιλικών της μικρασιατικής πόλης. Η γυναίκα του Ναύτη, αγνοώντας έως εκείνη τη στιγμή τον σκοπό των συγκεντρώσεων, ανακαλύπτει το μυστικό του άντρα της.
Οι επιλογές ήταν δύο. Θάνατος ή μύηση στη Φιλική Εταιρεία. Η Κυριακή Ναύτη έγινε η πρώτη και μοναδική γυναίκα, η οποία έγινε μέλος της οργάνωσης που προετοίμασε το έδαφος για την αφύπνιση του ελληνικού λαού εναντίον του τουρκικού ζυγού.
Οι μυστικές συναντήσεις
Η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό από τον Εμμανουήλ Ξάνθο, τον Νικόλαο Σκουφά, και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ. Ήταν μία από τις σημαντικότερες μυστικές οργανώσεις με κυριότερο στόχο την προετοιμασία επανάστασης για την ελληνική απελευθέρωση από τους Τούρκους.
Έως το 1816 μετρούσε περισσότερα από 20 μέλη. Κύρια έδρα της μετά την Οδησσό ήταν η Κωνσταντινούπολη, από το 1818.
Στα μικρασιατικά παράλια, η Φιλική Εταιρεία είχε σημαντική δράση. Ένας από τους κύριους μυητές ήταν ο έμπορος Α. Στρατηγόπουλος, ο όποιος είχε καταγωγή από τη Σμύρνη.
Στη Σμύρνη κατοικούσε και ο γιατρός Μιχαήλ Ναύτης. Η καταγωγή του ήταν από την Κρήτη, ωστόσο η οικογένειά του μετακινήθηκε στη Μικρά Ασία μετά τα αποτυχημένα Ορλωφικά, το 1770.
Όταν ο Ναύτης έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας, στο σπίτι του γίνονταν συχνά συναντήσεις με υπόλοιπα μέλη της οργάνωσης.
Σε καμία όμως από αυτές τις συναντήσεις δεν επιτρεπόταν να συμμετέχει η σύζυγος του ιατρού, Κυριακή, ενώ ο Μιχαήλ δεν της εκμυστηρευόταν ποτέ το περιεχόμενο των συζητήσεων.
Η αποκάλυψη
Στις αρχές του 1820, η Κυριακή Ναύτη ανησυχούσε μήπως ο άνδρας της είχε προβλήματα με τις τουρκικές αρχές. Ένα βράδυ αποφάσισε να μπει κρυφά στο γραφείο του. Σηκώθηκε, ξεκλείδωσε την πόρτα και άνοιξε τον χαρτοφύλακα του συζύγου της. Βρήκε χιλιάδες έγγραφα της Φιλικής Εταιρείας, τα περισσότερα από τα οποία όμως ήταν αποκρυπτογραφημένα.
Μόλις ο Μιχαήλ Ναύτης αντίκρισε τη γυναίκα και τα απόρρητα έγγραφα που είχαν παραβιαστεί, τρομοκρατήθηκε.
Ο όρκος των Φιλικών ήταν μυστικός και μάλιστα ένα από τα άρθρα του έλεγε:
«Ορκίζομαι να μην φανερώσω το παραμικρόν από τα σημεία και τους λόγους της Εταιρείας, μήτε να σταθώ κατ’ ουδένα λόγον η αφορμή του να καταλάβωσιν άλλοι ποτέ ότι γνωρίζω περί τούτων, μήτε εις συγγενείς μου, μήτε εις πνευματικόν ή φίλον μου…»
Για εκείνον υπήρχαν δύο λύσεις. Είτε η γυναίκα του να πεθάνει είτε να μυηθεί στην οργάνωση.
Την κλείδωσε σε ένα δωμάτιο και αμέσως ενημέρωσε τα υπόλοιπα μέλη της Φιλικής Εταιρείας που βρίσκονταν στη Σμύρνη. Όταν έφτασαν στο αρχοντικό του, ο Μιχαήλ Ναύτης της με δάκρυα στα μάτια τούς είπε: «Πάρτε το πιστόλι μου αυτό και θυσιάστε την, αν πρόκειται με τη θυσία αυτή να μη διακινδυνεύσει η πατρίδα. Ας θαφτεί το τρομερό μυστικό μαζί της. Την αγαπώ πολύ, γιατί είναι η μητέρα των παιδιών μου, μα πρώτα έρχεται το συμφέρον της Πατρίδας».
Η πρώτη μυήτρια της Φιλικής Εταιρείας
Τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας, βλέποντας ότι ο Ναύτης θα θυσίαζε ακόμη και τη γυναίκα του, αν έμπαινε εμπόδιο στην ελληνική επανάσταση, αποφάσισαν να μη σκοτώσουν την Κυριακή, αλλά να τη μυήσουν κι εκείνη στη Φιλική Εταιρία.
Τον Μάρτιο του 1820, η γυναίκα από τη Σμύρνη ορκίστηκε στη μυστική οργάνωση.
Η Κυριακή Ναύτη έγινε έτσι η πρώτη, αλλά και η μοναδική γυναίκα μέλος της Φιλικής Εταιρείας.
Μαζί με τον σύζυγό της συνέβαλε, κυρίως οικονομικά, στην προετοιμασία του ελληνικού επαναστατικού αγώνα.
Με δική της πρωτοβουλία, πραγματοποίησε μυστικούς εράνους στη μικρασιατική πόλη και τον Μάρτιο του 1821 έστειλε με ιστιοφόρο στη Μάνη σημαντικό αριθμό πολεμοφοδίων, τα οποία και παρέλαβε ο ηρωικός αρματολός Νικοτσάρας.
Μια από τις πρώτες της αποστολές ως Φιλική ήταν η αποστολή 3.000 γροσιών στην υποδουλωμένη Ελλάδα, ενώ δεν δίστασε να πουλήσει τα κοσμήματα κι ένα μεγάλο μέρος της πατρικής της περιουσίας, για να ενισχύσει τον αγώνα για την ελευθερία.
Πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο των Ν. και Γ. Σαραντόπουλου, «Γυναίκες και γη της Μικράς Ασίας και του Πόντου».
Διαβάστε στη «ΜτΧ»: Πώς η «Φιλική Εταιρεία» έδωσε εντολή να εκτελεστούν μέλη της που πρόδωσαν τα μυστικά της, έκαναν άσωτη ζωή και παραβίαζαν τη μυστικότητα. Ποιοι εκτελέστηκαν…
