Κάτω από την αίθουσα τελετών του Παγκυπρίου Γυμνασίου, βρίσκεται η Κρύπτη των Φιλικών. Ο κρυφός καμαροσκεπής θάλαμος, είχε κτιστεί από τον ηγούμενο και τους Βενεδικτίνους μοναχούς του μοναστηριού που βρισκόταν στην τοποθεσία που σήμερα βρίσκεται το σχολείο.
Το δωμάτιο δεν είχε ιδιαίτερη χρήση. Όπως λένε οι ιστορικοί του μεσαίωνα, θα χρησίμευε μόνο ως στέρνα ή οιναποθήκη. Ωστόσο αργότερα απέκτησε ιδιαίτερη ιστορική σημασία.
Λίγο πριν τη λήξη της Φραγκοκρατίας, ο χώρος του μοναστηριού περιήλθε στη δικαιοδοσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου.
Η κρύπτη όμως άρχισε να αποκτά διαφορετική λειτουργία. Πάνω από το υπόγειο βρισκόταν ο κήπος του Ιεροσολυμίτη μοναχού Ιωαννίκιου.
Ο μοναχός, είχε αναπτύξει μία μυστικιστική ζωή στον υπόγειο χώρο κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
Η κρύπτη επικοινωνούσε με σήραγγες με την Αρχιεπισκοπή και αρχοντικό του Κορνέσιου και από την άλλη πλευρά με τις κρυφές εξόδους των τειχών της Πύλης Αμμοχώστου.
Η ίδρυση της Ελληνικής Σχολής
Ο μοναχός αποφάσισε να δωρίσει την οικία του για τη δημιουργία σχολείου. Το 1812 Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός αποφάσισε να ιδρύσει εκεί το πρώτο Γυμνάσιο της Κύπρου. Την Ελληνική Σχολή.
Πρώτος δάσκαλος του νέου σχολείου υπήρξε ο Λεόντιος Μυριανθέας. Μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού το 1821, η Σχολή διαλύθηκε.
Από το 1830, όταν αναδιοργανώθηκε, έως και το 1893 το σχολείο λειτουργούσε ως Σχολή.
Τότε, ο Αρχιεπίσκοπος Σοφρώνιος το ανήγαγε σε εξατάξιο Γυμνάσιο αναγνωρισμένο από την Ελληνική Κυβέρνηση και το ονόμασε Παγκύπριον Γυμνάσιον.
Η Κρύπτη των Φιλικών
Στην Ελλάδα και στην Κύπρο, είχαν ήδη αρχίσει να φυσούν οι «Κρυφοί ανέμοι» της Επανάστασης, όπως αναφέρει ο Βασίλης Μιχαηλίδης.
Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του αγώνα, μέλη της Φιλικής Εταιρείας επισκέφθηκαν το νησί προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τοπικούς παράγοντες και τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό.
Κυριότερος σκοπός των Φιλικών, η συλλογή εισφορών εκ μέρους των Κυπρίων για τη διεξαγωγή της επανάστασης.
Οι Φιλικοί φιλοξενήθηκαν στην κρύπτη της Ελληνικής Σχολής. Σύμφωνα με τα «Απομνημονεύματα των κατά το 1821 εν τη νήσω Κύπρω τραγικών σκηνών», του Γεώργιου Κηπιάδη, ο ανώτερος κλήρος και πολλοί προύχοντες του νησιού μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία.
Στην επιστολή του Αλέξαντρου Υψηλάντη προς τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό χρησιμοποιείται συνθηματική γλώσσα.
Η φράση «Η έναρξη του Σχολείου εγγίζει», σημαίνει ότι πλησιάζει η μέρα της Επανάστασης.
Ο Αρχιεπίσκοπος με «γράμμα προτρεπτικόν», καλεί τους Κύπριους να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό και να επιδείξουν ένθερμο ζήλο στη διεξαγωγή του αγώνα. Ωστόσο, η συμμετοχή του στον αγώνα του στοίχισε τη ζωή, όταν οι Τούρκοι τον κρέμασαν την 9η Ιουλίου 1821. Η Σχολή έκλεισε για μία δεκαετία.
Ο αγώνας των μαθητών
Κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, η Κρύπτη χρησίμευσε στον αγώνα των μαθητών.
Το Παγκύπριον Γυμνάσιον, υπήρξε ένα από τα πιο δραστήρια στις μάχες ενάντια στους αποικιοκράτες και οι μαθητές του πολλές φορές ήταν στόχος των Βρετανών στρατιωτών, με πιο γνωστή της Μάχη της Σεβερείου.
Στον χώρο της Κρύπτης, κρύβονταν και όσοι μαθητές είχαν σχέση με τον αγώνα ενώ παράλληλα από πάνω στον χώρο εκδηλώσεων, οι υπόλοιποι μαθητές με οδηγίες των καθηγητών έκαναν θόρυβο, τραγουδούσαν και χόρευαν για να μην ακουστούν οι κρυμμένοι μαθητές και αγωνιστές της ΕΟΚΑ.
Σήμερα η Κρύπτη αποτελεί εθνικό μνημείο καθώς και τον ιερότερο χώρο του Παγκυπρίου Γυμνασίου.
Πληροφορίες: Χριστοδούλου Γιώργος, Ελληνομουσείον, Ελληνική Σχολή, Παγκύπριον Γυμνάσιον στο Εκκλησία της Κύπρου, Τυπικαί Διατάξεις και Διοικητική Συγκρότησις
*Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση χωρίς τη συγκατάθεση του συγγραφέα
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ:
Πως ο Κολοκοτρώνης κατατρόπωσε τους Τούρκους στην πρώτη τακτική μάχη του Αγώνα. Εντυπωσιακή πτήση με drone πάνω από το κάστρο της Καρύταινας όπου έγιναν φονικές μάχες (βίντεο)
