Το πρωί της 31ης Μαρτίου ο Γρηγόρης Αυξεντίου και ο Κυριάκος Μάτσης συναντήθηκαν. Ο Αυξεντίου ως υπαρχηγός της ΕΟΚΑ του ανέφερε: «Απόψε η ΕΟΚΑ θα χτυπήσει». Ο Μάτσης φάνηκε ευχαριστημένος. «Έτσι μπράβο. Τώρα είμαι ήσυχος. Τώρα ξέρουμε τη συνέχεια. Τώρα αυτή η γη μας, θα μας νιώσει άξιους να την πατάμε, να τη ζούμε και να γεύομαστε τους καρπούς της».
Την ίδια μέρα μεταφέρθηκαν οι εκρηκτικές ύλες που φυλάγονταν στο αγρόκτημα των Κουκλιών. Στις 22:00 το βράδυ, στο σπίτι του Παρπούνα στο Βαρώσι, οι ελάχιστοι αγωνιστές συγκεντρώθηκαν για τις τελευταίες λεπτομέρειες. Η αντίστροφη μέτρηση για την έναρξη του αγώνα, είχε ήδη ξεκινήσει. Τριάντα λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της ίδιας ημέρας, «εκκωφαντικές εκρήξεις» συγκλόνιζαν την Κύπρο απ’ άκρη σ’ άκρη.
Η βρετανική αποικιοκρατική Κυβέρνηση, πιάστηκε κυριολεκτικά στον ύπνο, αφού δεν είχε υπολογίσει πως η Κύπρος ήταν έτοιμη για επανάσταση.
Σε Λευκωσία, Λάρνακα, Λεμεσό, Αμμόχωστο, τα βρετανικά σπίτια, οι βρετανικοί σταθμοί, το ραδιοφωνικό κανάλι και τα βρετανικά στρατόπεδα δέχονταν μία αιφνιδιαστική επίθεση.
Η πρώτη μέρα είχε τον πρώτο νεκρό: τον Μόδεστο Παντελή, ο οποίος σε προσπάθεια να κόψει καλώδια από τα οποία περνούσε η παροχή ρεύματος για την Αμμόχωστο, έπαθε ηλεκτροπληξία.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, έγινε ευθύς αμέσως ο πρώτος καταζητούμενος. Αρχικά, οι βρετανικές αρχές τον επικήρυξαν για £250, αργότερα για £5.000 ενώ τον Διγενή για £10.000. Ακολούθησαν οι πρώτες συλλήψεις μελών: Σταύρος Ποσκώτης, Χριστόφορος Παντελής και άλλοι οδηγήθηκαν στις φυλακές και τα δικαστήρια.
Οι δηλώσεις τους ήταν αφοπλιστικές: «Απλώς έκαμα το καθήκον μου ως Έλλην πατριώτης δια την ελευθερίαν, δια την οποίαν Άγγλοι και Κύπριοι επολέμησαν μαζί».
Ξημέρωνε πρωταπριλιά στην Κύπρο, αλλά τίποτα από αυτά δεν ήταν ψέμα.
«‘Η τάν ή επί τάς»
Στα πρώτα χτυπήματα οι μυημένοι στον αγώνα ήταν λίγοι. Στην πλειοψηφία τους ήταν νεαροί και άπειροι σε ζητήματα ανταρτοπόλεμου και είχαν στόχο τις δολιοφθορές.
Σύντομα όμως στον αγώνα μπήκαν πολλοί περισσότεροι. Άντρες, γυναίκες, και μαθητές βοηθούσαν στον 
αγώνα με οποιοδήποτε τρόπο μπορούσαν. Εκείνη τη νύχτα, το ξεκίνημα της ΕΟΚΑ, είχε κάνει πέρα για πέρα αισθητή την παρουσία της.
Σε απόρρητη έκθεση της Αγγλικής Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, η οποία δρούσε στην Κύπρο, γράφτηκε ότι «η έκρηξις της τρομοκρατίας εις τόσον μεγάλην κλίμακα υπήρξε δι’ ημάς ο μεγαλύτερος αιφνιδιασμός».
Η Κύπρος την 1η Απριλίου 1955 ξημέρωσε με το μήνυμα του Γεώργιου Γρίβα Διγενή :
Με την βοήθειαν τού Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μάς κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: «‘Η τάν ή επί τάς»
Παντού υπήρχαν προκηρύξεις, οι οποίες αναλάμβαναν την ευθύνη. «Είμεθα έτοιμοι να αναλάβωμεν αγώνα, για να απαλλάξωμεν την Κύπρον από τους Βρετανούς και να επιτύχωμεν την ένωσιν της με την Ελλάδα.
ΕΟΚΑ, ΠΕΚΑ και ΑΝΕ
Την πολιτική ευθύνη του αγώνα ανέλαβε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’, ενώ τη στρατιωτική ο Γεώργιος Γρίβας, γνωστός ως Διγενής.
Το επιχειρησιακό πρόγραμμα συνδύαζε τον ανορθόδοξο πόλεμο (ανταρτοπόλεμο και δολιοφθορές), την παθητική αντίσταση και τις πολιτικές κινητοποιήσεις.
Εκτός όμως από τους αντάρτες, υπήρχαν άλλα δύο τμήματα της οργάνωσης: η ΠΕΚΑ και η ΑΝΕ.
Η Πολιτική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνα, που συστάθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1956, είχε ως στόχο την καταπολέμηση της εχθρικής προπαγάνδας, την εξύψωση του ηθικού του λαού και τον συντονισμό του πολιτικού αγώνα με τον στρατιωτικό.
Από τον αγώνα δεν θα μπορούσε να απουσιάζει η νεολαία. Πολλοί μαθητές εντάχθηκαν στο αντάρτικό ενώ πολλοί άλλοι έπεσαν νεκροί στις μαχητικές διαδηλώσεις. Το 1957, οι νέοι οργανώθηκαν στην Άλκιμο Νεολαία ΕΟΚΑ, η οποία κυκλοφορούσε και δύο μυστικά περιοδικά, η «Αγωγή των Νέων» και το «Εγερτήριο Σάλπισμα».
Η Κύπρος είχε χωριστεί σε τομείς και κάθε τομεάρχης ήταν υπεύθυνος για τον συντονισμό των πράξεων.
Η Οργάνωση αρχικά χρησιμοποίησε όπλα που έφταναν από την Ελλάδα. Οι δυσκολίες ήταν πολλές, ενώ δεν έλειψαν οι προδοσίες.
Αργότερα εφοδιάστηκαν με κυνηγετικά όπλα που είχαν μαζέψει από τον τοπικό πληθυσμό και είχαν στήσει και εργαστήρια, τα οποία αναλάμβαναν τη δημιουργία πολεμικού εξοπλισμού: βόμβες, νάρκες, πυροκροτητές και άλλα.
Το οικονομικό σκέλος ανέλαβαν η Αρχιεπισκοπή Κύπρου και η Ιερά Μονή Κύκκου και ο τότε Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Ευάγγελος Αβέρωφ, ο οποίος υπέγραφε την αποστολή χρημάτων με το ψευδώνυμο «Ευεργέτης».
Η απάντηση των Βρετανών
Για την διάλυση του αγώνα, έφτασε στο νησί ο στρατάρχης Τζον Χάρτινγκ τον Οκτώβριο του ’55. Η πολιτική του υπήρξε ανηλεής. Επέβαλε θανατικές ποινές και σκληρά βασανιστήρια ενώ προχώρησε στο κλείσιμο των σχολείων.
Πέρα όμως από τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις, ξεκίνησε και συνομιλίες με τον Μακάριο για το μέλλον της αποικίας.
Ο Αρχιεπίσκοπος επέμεινε: «Εν ουδεμιά περιπτώσει θα υποστείλωμεν την σημαίαν της αυτοδιαθέσεως».
Οι συνομιλίες ναυάγησαν και λίγο καιρό αργότερα συνελήφθη και εξορίστηκε στις Σεϋχέλλες.
Θυσία και αίμα
Για τον αγώνα συνελήφθησαν και έπεσαν πολλοί μαχόμενοι, από μικρά παιδιά μέχρι αντάρτες στο βουνό και γυναίκες.
Μιχαλάκης Καραολής, Ανδρέας Ζάκος, Γρηγόρης Αυξεντίου, Χαράλαμπος Μούσκος, Ευαγόρας Παλληκαρίδης, Μόδεστος Παντελή, Νίτσα Χατζηγεωργίου, Πετράκης Γιάλλουρος, Μιχαήλ Κουτσόφτας, Ανδρέας Παναγίδης, Ιάκωβος Πατάτσος, είναι μόνο λίγα από τα ονόματα όσων θυσιάστηκαν στον αγώνα.
Η λήξη του αγώνα
Στις 25 Νοεμβρίου 1958, ξεκίνησαν οι διαδικασίες συζήτησης του Κυπριακού στον ΟΗΕ με αποτέλεσμα το ψήφισμα «περί ειρηνικής, δημοκρατικής και δικαίας λύσεως του Κυπριακού, συμφώνως προς το Χάρτην των Ηνωμένων Έθνών». Ακολούθησαν συνομιλίες στο Παρίσι μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας Αβέρωφ και της Τουρκίας Ζορλού.
Στις 19 Φεβρουαρίου 1959 υπογράφηκαν από τους Πρωθυπουργούς και τους Υπουργούς Εξωτερικών της Αγγλίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας, καθώς και τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Φασίλ Κουτσιούκ, οι Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου. Με εντολή του Διγενή έληξε ο αγώνας και ξεκίνησαν οι διαδικασίες για τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ:
