Της Ιλιάνας Κουλαφέτη
Πώς έμοιαζαν οι Κύπριες γυναίκες το 1878; Τι φορούσαν; Ποιες ήταν οι ασχολίες τους; Ανταποκρίνονταν στα αρχαιολελληνικά χαρακτηριστικά με τα οποία ήθελαν οι ξένοι να στολίζουν τις Ελληνίδες της περιφέρειας; Αυτά και άλλες πολλές λεπτομέρειες μπορεί κανείς να τις εντοπίσει αφενός από φωτογραφίες της εποχής ή την τοπική βιβλιογραφία. Παρ’ όλα αυτά, οι εντυπώσεις που αποκομίζουν οι ξένοι φαντάζουν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες, καθώς αυτό που σε εμάς φαντάζει αυτονόητο και καθημερινό στους ίδιους μπορεί να φαντάζει απόκοσμο και άξιο σχολιασμού.
Στη βρετανική εφημερίδα Fife Herald, την 1η Αυγούστου του 1878, εντοπίζεται άρθρο με τίτλο «Οι κύπριες γυναίκες», στο οποίο ο αρθρογράφος δίνει τις πρώτες εντυπώσεις του σχετικά με τις Κυπριοπούλες που συνάντησαν οι Βρετανοί και περιγράφουν στην Pall Mall Gazette. Ως γνωστόν, το 1878 οι Βρετανοί υπέγραψαν την «Αμυντική Συμμαχία» με την Κωνσταντινούπολη, όπου η δεύτερη θα εκχωρούσε στους πρώτους την Κύπρο, έναντι αμοιβής. Τότε, λοιπόν, οι Βρετανοί δεν είχαν ιδέα τι επρόκειτο να συναντήσουν στο νησί της Αφροδίτης.
«Εξαιρετικές νοικοκυρές, χοντρούλες…»
«Οι Κύπριες είναι εξαιρετικές νοικοκυρές και οι κόρες τους μαθαίνουν εύκολα να ράβουν και να τρίβουν μέχρι η πέτρα από τα πλατύσκαλα της εξώπορτάς τους να λάμψει σαν αλάβαστρο!» αναφέρει στην αρχική πρόταση του δημοσιεύματος του ο Βρετανός, εξαίροντας με αυτόν τον τρόπο τις «προκομμένες» Κύπριες. Συνεχίζοντας, για τις εξαίρετες και πεισματάρικές τους αρετές περί καθαριότητας, αναφέρει πως μάλλον με την ίδια τακτική θα ήθελαν «να ξεπαστρέψουν και τα παράσιτα που φωλιάζουν στις ξύλινες εγκαταστάσεις των σπιτιών, παρ’ όλα αυτά συμπεριφέρονται σε αυτά σαν καλεσμένους και δεν τα ενοχλούν».
Η περιγραφή όμως δεν σταματά εκεί. Εστιάζοντας στην εξωτερική εμφάνιση τους, μέσα από το κείμενο κανείς μπορεί να φανταστεί τις Κύπριες «σχετικά γεματούλες και πλαδαρές» με μακριά μαλλιά μαζεμένα χαμηλά στο σβέρκο σε αλογοουρά ή πλεξούδα, με απλές πουκαμίσες και κυπριακές βράκες (όπου μάλλον σε αυτό το σημείο εννοεί τις βράκες που φαίνονταν κάτω από τα φουστάνια). Τα αγύμναστα και «πλαδαρά» όμως σώματά τους, κατά τον ίδιο δεν τις εμποδίζουν από το να κυνηγήσουν τα οικόσιτα ζώα (κατσίκες, γουρούνια, πουλερικά) «με απίστευτη ταχύτητα που αρμόζει σε αγόρια!».
Περιπαιχτικά οι Κύπριες
Και προφανώς ο ταξιδευτής δεν άφηνε ασχολίαστη τη σχέση μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων γυναικών. Είναι αρκετή η μία παράγραφος στην οποία περιγράφει την εμφάνιση των μουσουλμάνων, για να πάρει μία γεύση ο οποιοσδήποτε δεν έχει εικόνα της εποχής: καλυμμένες με μπούργκα, οι πιο ευκατάστατες κυκλοφορούν στο νησί με άμαξες, ενώ οι σύζυγοι των πιο «χαμηλόμισθων» Τούρκων αξιωματούχων, κυκλοφορούν στα παζάρια ακολουθούμενες από υπηρέτες και σκύβουν το κεφάλι μόλις αντικρύσουν άντρες. Πώς αντιδρούν οι χριστιανές κατά τον παρατηρητή; Περιπαιχτικά, όμως βαθιά μέσα τους, κατά τον ίδιο, θαυμάζουν τον τρόπο αυτό με τον οποίο «ενισχύουν το μεγαλείο του φύλου τους».
Αυτές και άλλες εντυπωσιακές περιγραφές για τις Κύπριες του 19ου αιώνα, που λίγο πολύ συμφωνούν μεταξύ τους: γυναίκες γεματούλες, με μακρυά μαύρα μαλλιά και λευκά πρόσωπα, εργατικές και σκληραγωγημένες, απαντώνται στα δεκάδες δημοσιεύματα που κυκλοφόρησαν την εποχή εκείνη.
Τα διάφορα ημερολόγια και οι περιγραφές της εποχής αναφορικά με όσα συνάντησαν στο νησί οι Βρετανοί και ιδίως οι εντυπώσεις που αποκόμισαν σχετικά με τις Κύπριες γυναίκες, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τα δημοσιεύματα σχετικά με τις εντυπώσεις αυτές ποικίλουν, καθώς ο κάθε στρατιώτης ή και περιηγητής που επισκεπτόταν το νησί παρουσίαζε τις προσωπικές του απόψεις σχετικά με το νέο λαό που γνώρισε.
Η έναρξη της αποικιοκρατίας στο νησί αποτέλεσε και την αφετηρία μίας έντονης επιθυμίας και ενός παγκόσμιου ενδιαφέροντος για το νησί, το ίδιο και για τους ανθρώπους του. Και έτσι, δεκάδες ανταποκριτές του ευρωπαϊκού κόσμου, συμπλήρωναν αναφορές για τον βρετανικό, ευρωπαϊκό και αμερικανικό Τύπο.
