Η επαρχία Αμμοχώστου είναι μία από τις έξι επαρχίες της Κύπρου και η δεύτερη που βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή, τουλάχιστον η μισή.
Γνωστή και ως Φαμαγκούστα στα αρχαία χρόνια την ονόμαζαν Κωνστάντια, Σαλαμίνα και Αρσινόη.
Αμμόχωστος σημαίνει στην κυριολεξία η πόλη που βρίσκεται χωμένη στην άμμο και της δόθηκε αυτό το όνομα γύρω στον 4ο αιώνα π.Χ.
Από πού πήραν όμως τις ονομασίες τους οι υπόλοιπες περιοχές της επαρχίας;
Παραλίμνι: Είναι ο μεγαλύτερος δήμος τη ελεύθερης Αμμοχώστου και βρίσκεται στην περιοχή Κοκκινοχωρίων. Το Παραλίμνι πήρε το όνομά του από τη λίμνη δίπλα στην οποία είναι χτισμένο (παρά τη λίμνη)
Πρωταράς: η γνωστή για τον τουρισμό και τις υπέροχες χρυσές παραλίες περιοχή, οφείλει την ονομασία της στη δύση του ήλιου. Οι κάτοικοι του Πρωταρά έχουν την ευκαιρία να δουν το ηλιοβασίλεμα πρώτοι στο νησί γι΄ αυτό και ονόμασαν την περιοχή έτσι από τις λέξεις «πρώτα ορούν», που σημαίνει «πρώτα βλέπουν».
Αγία Νάπα: είναι η πιο τουριστική περιοχή της Κύπρου, γνωστή στο εξωτερικό και ιδιαίτερα αγαπητή στη νεολαία. Η Αγία Νάπα δεν ήταν πάντα όμως ένας προορισμός για πάρτυ. Πήρε την ονομασία της από την εικόνα της Παναγίας της Νάπης η οποία βρέθηκε κρυμμένη σε μία σπηλιά. Παναγία της Νάπης ήταν η Αγία του Δάσους.
Δερύνεια: Σύμφωνα με τον Σίμο Μενάρδο, στη Δερύνεια εγκαταστάθηκαν Έλληνες από τη Γερήνεια της Πελοποννήσου μετά τον Τρωικό Πόλεμο και για αυτό έδωσαν παρόμοια ονομασία στη νέα τους πατρίδα. Μία άλλη ερμηνεία υποστηρίζει πως το όνομα δόθηκε από κάποιον Βρετανό ή Φράγκο στρατηγό που στρατοπέδευσε εκεί, ενώ μια τρίτη εκδοχή αναφέρει πως κοντά στη Δερύνεια υπήρχε αρχαίος οικισμός με την ονομασία Θεριμειό ή Θερινειό. Μεταγενέστερα έγινε «Δρυνιό», «Δρύνεια» και τέλος «Δερύνεια».
Λευκόνοικο: Βρίσκεται στην κατεχόμενη πλευρά της Αμμοχώστου και η ονομασία του είναι σύνθετη λέξη από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις λευκός και οίκος, μαρτυρώντας έτσι πως είχε κατοικηθεί ήδη πριν την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Η ονομασία ίσως προήλθε από τη συνήθεια των κατοίκων να ασβεστώνουν τα σπίτια τους, ενώ σύμφωνα με άλλη εκδοχή στο χωριό υπήρχε κάποιος λευκός οίκος, ένα άσπρο σπίτι το οποίο δεν γνωρίζουμε πότε κτίστηκε. Μια τολμηρή εκδοχή αναφέρει πως ο λευκός οίκος ήταν το τέμενος του θεού Απόλλωνος που βρέθηκε στο Λευκόνοικο, το οποίο ονομάστηκε έτσι (Λευκός Οίκος) από το γεγονός ότι ο Απόλλωνας ήταν ο θεός του φωτός.
Ακανθού: η κατεχόμενη κωμόπολη στη βόρεια πλαγιά του Πενταδακτύλου συνδέεται με την παράδοση της όμορφης Ανθούσας, που πέρασε την πρώτη νύχτα του γάμου της στον αγκαθότοπο – κρυψώνα της. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει πως το όνομα προέρχεται από τις λέξεις Αχαιών Ακτή, ενώ μια Τρίτη εκδοχή σύμφωνα με τον Αθανάσιο Σακελάριο η Ακανθού ίσως είναι η αρχαία πόλη Αλκάνθου, την οποία αναφέρει και ο Πολυδεύκης.
Λύση: ο δήμος Λύσης που βρίσκεται επίσης στο κατεχόμενο τμήμα της Αμμοχώστου, ίσως πήρε την ονομασία του από την αρχαία πόλη της Ελύσης που βρίσκεται εκεί κοντά. Άλλες εκδοχές δεν υπάρχουν. Ωστόσο, ο δήμος είναι πολύ γνωστός καθώς από εκεί καταγόταν ο Γρηγόρης Αυξεντίου, υπαρχηγός της ΕΟΚΑ.
Σωτήρα: γνωστή και ως «Βυζαντινή κωμόπολη» λόγω των πολλών βυζαντινών και μεταβυζαντινών ναών που βρίσκονται εκεί. Η ονομασία της συνδέεται με δύο παραδόσεις. Η πρώτη λέει πως υπήρχε κοντά ένας αρχαίος οικισμός ο οποίος γλίτωσε από επιδρομές πειρατών και όταν μετακινήθηκε προς την περιοχή της Σωτήρας, έδωσαν αυτό το όνομα επειδή γλίτωσαν. Μία άλλη λαϊκή εκδοχή υποστηρίζει ότι το όνομα δόθηκε από τη βυζαντινή εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, η οποία χτίστηκε τον 12ο αιώνα.
Λιοπέτρι: Το χωριό φημίζεται για τις ζουμερές κυπριακές πατάτες και για τη μάχη στον Αχυρώνα Λιοπετρίου της ΕΟΚΑ. Πήρε το όνομά του από τις «λίγες πέτρες» που έχει η περιοχή συγκριτικά με τα γύρω χωριά. Στους μεσαιωνικούς χάρτες εμφανίζεται ως Ligopetri.
Φρέναρος: το χωριό πήρε το όνομά του κατά την περίοδο της Φραγκορατίας από τους Freres Mineures, μοναχούς που κατείχαν το μοναστήρι της Παναγίας Χορτακιώτισσας και ονομάζονταν Φρεμενούριοι. Μια άλλη εκδοχή αναφέρεται σε γαλλική ετυμολογία, υποστηρίζοντας ότι Frenaria στα γαλλικά σημαίνει περιοχή, όπου κατοικούσαν μοναχοί. Είναι σύνθετη λέξη αποτελούμενη από το Freres (μοναχός) και το aria (περιοχή). Έτσι Frenaria σημαίνει περιοχή μοναχών και αργότερα μετονομάστηκε σε Φρέναρος.
Αυγόρου: Στην κοινότητα του Αυγόρου υπάρχουν τα λουτρά του Ευαγόρα της Σαλαμίνας. Η πρώτη εκδοχή λοιπόν υποστηρίζει ότι από τον Ευαγόρα πήρε την ονομασία η κοινότητα μετατρέποντας τη λέξη από του Ευαγόρα, σε Ευαγόρου και λόγω προφοράς σε Αυγόρου. Μία δεύτερη εκδοχή αναφέρει ότι οι κάτοικοι της περιοχής έλεγαν στους περαστικούς «εύκα τους όρους», να δεις το χωριό το οποίο βρισκόταν σε χαμηλό υψόμετρο. Και έτσι έμεινε η πρόταση.
Ξυλοφάγου: Η Ξυλοφάγου φέρεται να πήρε το όνομά της από τον πρώτο της κάτοικο, τον Ξηροφάγο. Έτσι οι κάτοικοι της γύρω περιοχής έλεγαν πάμε στου Ξηροφάγου, εξού και η γενική πτώση της λέξης. Με τα χρόνια το «ρ» έχει «λ», και το χωριό «Ξυλοφάγου». Ωστόσο, δεν δικαιολογείται για ποιο λόγο το «η» έγινε «υ».
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: Ο «οικοδομικός οργασμός» της Αμμοχώστου το 1960 μέσα από τον φακό του «Mr Kodak» Ανδρέα Σωτηρίου. Οι έγχρωμες καρτ-ποστάλ που έγραψαν ιστορία
