ΠΗΓΗ: Χαμπής Τσαγγάρης, Οι καλικάντζαροι τζαι το παξίμιν
«Τιτσίν τιτσίν λουκάνικον, κομμάτιν ξεροτήανον να φάτε τζιαι να φύετε, να πάτε στον αγύριστον»
Αυτό είναι το παραδοσιακό στιχάκι που τραγουδάνε γενιές και γενιές Κυπρίων κάθε πρωί των Φώτων. Οι νοικοκυρές έχουν έτοιμη την πρώτη τηγανιά από τα ξεροτήγανα (λουκουμάδες) και τα πετάνε στις στέγες. Ο λόγος ένας: να φάνε οι καλικάντζαροι, να αφήσουν ήσυχες τις οικογένειες από την γρουσουζιά τους και να γιορτάσουν το νέο έτος.
Το παράξενο έθιμο δεν αποτελεί ελληνική μοναδικότητα.
Το να ρίχνουν φαγητό στις στέγες οι νοικοκυρές, είναι μια συνήθεια που συναντιέται σε πολλούς λαούς, καθώς πιστεύουν πως με αυτόν τον τρόπο θα διώξουν το κακό, αφού η στέγη είναι δεμένη με τον άλλο κόσμο.
Στη Ρουμανία, οι Τσιγγάνοι συνηθίζουν να πετάνε μία φούχτα μαυρομάτικα φασόλια, το πρωί της γιορτής του Αγίου Πνεύματος, για να μην μπορούν να μπουν μέσα στο σπίτι οι μάγισσες και τα διαόλια.
Αντιθέτως, στη Γαλλία την παραμονή των Φώτων βάζουν μακαρόνια, πίτες ή αυγά πάνω στη στέγη, σαν θυσία προς διάφορες θεότητες.
Τα ξεροτήανα της Κύπρου
Η κυπριακή παράδοση λέει πως, την παραμονή ή την ημέρα των Φώτων η πρώτη τηγανιά λουκουμάδων πρέπει να πεταχτεί στη στέγη, αφού οι καλικάντζαροι «θέλουν το μερίδιό τους». Αν δεν πεταχθεί αυτό που τους αντιστοιχεί, τότε κατεβαίνουν τη νύχτα και παίρνουν μαζί τους όλες τις μερίδες φαγητού, τα ξηροτήανα, τα λουκάνικα, όλα.
Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται αυτού του είδους η πράξη ποικίλει από χωριό σε χωριό.
Στο Αργάκι για παράδειγμα, οι νοικοκυρές πρέπει να ρίξουν τα ξεροτήανα στη στέγη «αξινάστραφα». Να βάλουν δηλαδή το σπίτι πίσω τους και ανάποδα να τα πετάξουν στη στέγη, Όπως ακριβώς ανάποδα ρίχνουν το νερό στους νεκρούς.
Την ώρα που πετούν τα ξεροτήανα τραγουδούν: «Τιτσίν τιτσίν λουκάνικο, μασαίριν μαυρομάνικον, κομμάτι ξεροτήανο, να φάτε τζιαι να φύετε να πάτε στον αγύριστον!»
Βέβαια, τα «κάλαντα των καλικαντζάρων» κυκλοφορούν σε διάφορες εκδοχές. Μάλιστα, οι περισσότερες έρχονται από τους ίδιους, που λένε: «Τιτσίν τιτσίν λουκάνικο, μασαίριν μαυρομάνικον, ειδ’ άλλως κατουρώ τζιαι σβήννω το λαμπρόν σου τζιαι φιλώ την κόρην σου τζιαι γίνομαι γαμπρός σου».
Σε όλα ανεξαιρέτως τα χωριά της Κύπρου, πρώτα πρέπει να φάνε οι καλικάντζαροι και μετά τα μέλη της οικογένειας.
Ο Χαμπής Τσαγγάρης, ερμηνεύει το παράξενο έθιμο ως κάτι που σχετίζεται με τη φιλοξενία των αρχαίων Ελλήνων. Η προσφορά των «μειλιγμάτων» (λιχουδιές) στην αρχαία Ελλάδα, ήταν ένα μέσο αποτροπής των σκοτεινών δυνάμεων. Τόσο ιερή ήταν η φιλοξενία και η προσφορά, που ακόμα και τους εχθρούς ή και τον Χάρο τραπέζωναν.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Τι γιορτάζουμε τα Θεοφάνεια και γιατί; Ασπρόμαυρες εικόνες απ΄ όλη την Ελλάδα, καθώς οι νέοι βουτούσαν για τον Σταυρό
