Στις 21 Δεκεμβρίου 1913 δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα New York World το πρώτο σταυρόλεξο.
Δημιουργός του ήταν ο 44χρονος Βρετανός Άρθουρ Γουάιν, ο οποίος είχε γεννηθεί στο Λίβερπουλ.
Σε ηλικία 19 ετών είχε μεταναστεύσει στην Αμερική και ξεκίνησε να εργάζεται ως δημοσιογράφος σε τοπικές εφημερίδες της Πενσιλβάνια.
Παράλληλα έπαιζε βιολί σε ορχήστρα του Πίτσμπεργκ. Όταν μετακόμισε στη Νέα Υόρκη έπιασε δουλειά στην εφημερίδα του Τζόζεφ Πούλιτζερ, New York World.
Τον χειμώνα του 1913 ο εκδότης του ζήτησε να δημιουργήσει μια «πνευματική άσκηση» για τη ψυχαγωγική στήλη της κυριακάτικης εφημερίδας.
Ο Γουάιν θυμήθηκε ένα παιχνίδι που έπαιζε μικρός: ονομαζόταν «μαγικά τετράγωνα» – έπρεπε να κατατάξει μια σειρά από λέξεις με τέτοιο τρόπο ώστε να ήταν δυνατόν να διαβαστούν από κάτω προς τα πάνω και αντίστροφα.
Το συγκεκριμένο «παιχνίδι» ήταν εμπνευσμένο από πλέγμα λέξεων που είχε ανακαλυφθεί σε πήλινη πινακίδα στην αρχαία Πομπηία. Στην πινακίδα εκείνη, κάθε λέξη μπορούσε να διαβαστεί από όλες τις πλευρές του τετράγωνου πλαισίου.
Παρόμοια πλέγματα λέξεων είχαν ανακαλυφθεί και στη Ρώμη και στη Γαλλία.
Ο Γουάιν σχεδίασε στο χαρτί ένα πιο περίπλοκο παιχνίδι, στο οποίο αντί για λέξεις υπήρχαν κενά τετράγωνα.
Ο γρίφος είχε σχήμα διαμαντιού και στην κορυφή αναγραφόταν η λέξη «FUN”.
Για πρώτη φορά ένα παζλ διέθετε οριζόντιες και κάθετες στήλες, στις οποίες οι λύτες έπρεπε να τοποθετήσουν γράμματα.
Αρχικά το ονόμασε «Λέξη-σταυρός» αλλά λίγες ημέρες μετά την δημοσίευση του, ονομάστηκε «σταυρόλεξο», από τυπογραφικό λάθος.
Κάτω από το σχήμα αναγραφόταν: «Συμπληρώστε τα κενά με τη λέξη που ταιριάζει στις παρακάτω έννοιες των λέξεων».
Μεταξύ άλλων οι αναγνώστες κλήθηκαν να βρουν ένα αρωματικό φυτό, ένα καθημερινό όνειρο, έναν ποταμό της Ρωσίας και ένα μέρος του κεφαλιού.
Το σταυρόλεξο σημείωσε τεράστια επιτυχία στο αναγνωστικό κοινό και σιγά σιγά υιοθετήθηκε και από άλλες μεγάλες εφημερίδες της Αμερικής και της Ευρώπης.
Το 1924, η αγγλική εφημερίδα Sunday Express έγινε η πρώτη στη Γηραιά ήπειρο, που δημοσίευσε σταυρόλεξο, ενώ οι New York Times φιλοξένησαν το πρώτο τους σταυρόλεξο, τρεις δεκαετίες αργότερα.
Τα επόμενα χρόνια κυκλοφόρησαν βιβλία με διαφορετικά είδη σταυρολέξων και μέχρι τον θάνατο του Γουάιν το 1945 είχε γίνει από τις πιο δημοφιλείς ασχολίες των αναγνωστών.
«Αν δε χώρας μέσα σε μια ονειροπαγίδα…». Αυτές είναι οι ονειροπαγίδες που τραγούδησαν οι ΤΡΥΠΕΣ. Στα δίχτυα τους «έμπλεκαν» οι εφιάλτες των μικρών παιδιών…
