Στην εύφορη έκταση της κοιλάδας της Χρυσοχούς, κάποια χωριά εγκαταλειμμένα σήμερα, διηγούνται ιστορίες βαμμένες με αίμα από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Βιασμοί, διωγμοί, λεηλασίες και εγκατάλειψη είναι τα κύρια χαρακτηριστικά των χωριών Σαραμά, Τζιο, Ευρέτου, Τρεμιθούσα και Κερέπι ή Τζερέπι.
Κάηκαν για να μην τουρκέψουν
Λίγο καιρό πριν την έναρξη της επανάστασης στην Ελλάδα το 1821, τα χωριά της Πάφου σημείωναν τις δικές τους επαναστατικές δράσεις κατά των Οθωμανών Τούρκων.
Ο πασάς της Πάφου, είχε διατάξει με εντολή της Υψηλής Πύλης, τα χωριά Σαραμά, Τζιο, Ευρέτου, Τρεμιθούσα και Κερέπι να αλλαξοπιστήσουν και να δεχτούν τον ισλαμισμό. Διαφορετικά, η φωτιά και το τσεκούρι του σουλτάνου θα τα έκαιγε και θα τα κατέστρεφε.
Ο παπα-Γεράσιμος, των χωριών της Πάφου συμφώνησε τότε με το ιερατείο της Καρπασίας, οι κάτοικοι να μην καταβάλλουν φόρους και να απειθαρχούν στις εντολές των πασάδων. Ο αρχικός ενθουσιασμός όμως δεν κράτησε, αφού όλα τα χωριά δέχθηκαν να αλλαξοπιστήσουν εκτός από το Τσερέπι, το οποίο συνέχισε να αντιστέκεται.
«Θα γίνουμε Κερέπιν»
Οι 80 περίπου οικογένειες διαλύθηκαν, τα σπίτια τους καταστράφηκαν και το χωριό λεηλατήθηκε. Πολλοί από αυτούς που σώθηκαν διασπάρθηκαν στα γύρω χωριά, παίρνοντας μαζί τους λίγα αντικείμενα αλλά κυρίως τα ιερά σκεύη και εικόνες από την εκκλησία του Αγίου Ανδρόνικου που υπήρχε στο χωριό. Πολλοί από αυτούς κρύβονταν για καιρό στην Φραγκοσπηλιά, η οποία αποτέλεσε το καταφύγιό όλων των κατατρεγμένων. Λέγεται πως οι κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν στο χωριό Γιόλου, μετέφεραν μία θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Τότε κάποιοι άλλοι κάτοικοι από το Κερέπι που είχαν διαφύγει στο Χώλι, προσπάθησαν να κλέψουν την εικόνα για να την μεταφέρουν στο δικό τους χωριό. Η εικόνα βάρυνε τόσο πολύ, που ήταν αδύνατον να την μεταφέρουν.
Η εγκατάλειψη και ερήμωση του χωριού, έμεινε τόσο βαθιά χαραγμένη στους κατοίκους των γύρω χωριών αλλά και στους ίδιους τους Κερεπιώτες, που επικράτησε η φράση «Θα γίνουμεν Κερέπιν», δηλαδή θα ερημώσουμε.
Ο Φραγκοντόσπηλιος και οι βιασμοί των πειρατών
Η ίδια σπηλιά που έδωσε καταφύγιο στους κατοίκους που προσπάθησαν να γλιτώσουν από το τσεκούρι των Τούρκων, έδωσε και καταφύγιο στους Κύπριους του Μεσαίωνα, όταν έτρεχαν να γλιτώσουν από τις επιδρομές των κουρσάρων. Σαρακηνοί πειρατές, αποβιβάζονταν στο Λατσί και λεηλατούσαν τα χωριά της Πάφου. Οι λιγοστοί κάτοικοι του Κερεπιού και πάλι, εκείνη την περίοδο έκαναν τις σπηλιές σπίτι τους.
Ένας από τους θρύλους λέει πως κάποια στιγμή οι χαρές ενός γάμου κόντεψαν να διαλυθούν όταν μέσα από τα βάθη της σπηλιάς ακούστηκε το κλάμα ενός μωρού. Τότε ο βιολάρης που συνόδευε τη νύφη, άρχισε να τραγουδά προειδοποιητικά και δυνατά προς τη μάνα του παιδιού: «Για μούλλωστο, για κούνα το, για δώστου το βυζί σου, για να γλιτώσει τις ψυσιές που κρύβονται μαζί σου».
Ο τιμωρός Λοής
Βαριά ήταν και η τύχη της Περιστερώνας, αφού οι κάτοικοι βίωσαν την καταστροφή και οι γυναίκες την ατίμωση του βιασμού. Οι κάτοικοι θυμούνται όμως την περίπτωση του Λοή που έσωσε την αδελφή του από τον Οθωμανό που τη βίαζε κάθε μέρα.
Κάποια στιγμή του φώναξε η κοπέλα «Λοή, Λοή» κι εκείνος κρυμμένος κάτω από την τάβλα του κρεβατιού βγήκε και αιφνιδιαστικά σκότωσε τον βιαστή. Για χρόνια όμως κρυβόταν στο Φραγκοντόσπηλιο, το οποίο ήταν γνωστό στην περιοχή ως Δρακοντόσπηλιο.
Πληροφορίες: Το Περιοδικό
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: Που βρίσκονται τα «Μετέωρα της Κύπρου». Ο βράχος από τον οποίο γκρεμίστηκε μια γυναίκα που την απατούσε ο σύζυγος και η πέτρα που πλάκωσε το σατανά!
