Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, η Κύπρος έστειλε χιλιάδες εθελοντές στο πλευρό της Ελλάδας.
Πλάι σε αυτούς και 800 γυναίκες, οι οποίες προσέφεραν τις υπηρεσίες τους είτε περιθάλποντας τους στρατιώτες είτε παίρνοντας μέρος στην αντίσταση.
Μερικές από αυτές οι οποίες είναι γνωστές ήταν οι Στέλλα Κακογιάννη-Σουλιώτη, η Θράκη Ρωσίδη-Jones, η Νίκη Παπαδοπούλου-Κικίδη και άλλες.
Δύο λιγότερο γνωστές προσωπικότητες ήταν οι αδελφές Κράμβη. Και οι δυο τους προσέφεραν πολλά στην αντίσταση ενώ η Κυριακή Κράμβη φυλακίστηκε και βασανίστηκε στις ναζιστικές φυλακές.
Οι Ακανθιώτισες νοσοκόμες
Γεννημένες στην Ακανθού, έζησαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στη Θεσσαλονίκη.
Η Αναστασία γεννήθηκε το 1900, στο Παρθεναγωγείο Φανερωμένης. Εργάστηκε για μια περίοδο στα Πάνω Ακουρδάλλια και στη συνέχεια φοίτησε στο Διδασκαλείο Νηπιαγωγών (1920-1923), στην Αθήνα (Καλλιθέα).
Συνέχισε τις σπουδές της στο Διδασκαλείο Γυμναστικής Αθηνών (1923-1925) και έτσι έγινε η πρώτη πτυχιούχος Κύπρια Γυμνάστρια.
Αν και επέστρεψε για μικρό χρονικό διάστημα στην Ακανθού, ο πρώτος της διορισμός στις Σέρρες το 1925, την έφερε πίσω στη Μακεδονία όπου και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής της.
Η Αναστασία συνέχιζε τη ζωή της διδάσκοντας υγιεινή και αθλητισμό σε διάφορα σχολεία της περιοχής.
Η μικρότερη σε ηλικία αδελφή της Κυριακή, εργαζόταν από το 1930 ως μαία στο Σιδηρόκαστρο του Νομού Σερρών.
Η αντιστασιακή δράση
Οι δύο αδελφές δεν έχασαν καιρό. Από την πρώτη στιγμή του ελληνοϊταλικού πολέμου, προσέφεραν τη βοήθειά τους με κίνδυνο τη ζωή τους.
Η Αναστασία, υπηρέτησε ως εθελόντρια νοσοκόμα του Ερυθρού Σταυρού στα βουνά της Αλβανίας και της Κορυτσάς.
Μαζί με την αδελφή της Κυριακή, και με άλλους Κύπριους της Θεσσαλονίκης επισκέπτονταν τους Βρετανούς αιχμαλώτους και τους έδιναν τρόφιμα και τσιγάρα.
Η Κύπρια «Κίτσα», παρήγορος άγγελος στις φυλακές Παύλου Μελά
Η Κυριακή σε αντίθεση με την αδελφή της, είχε πιο δύσκολη πορεία στον αντιστασιακό αγώνα.
Μετά από βάρβαρη ανάκριση κάποιοι αντιστασιακοί κρατούμενοι λύγισαν και την κατέδοσαν
Το σπίτι της είχε γίνει κρυψώνα για Έλληνες στρατιώτες.
Συνελήφθη στις 14 Αυγούστου 1941 και ήταν η πρώτη Ελληνίδα που καταδίκασαν οι ναζί στη Θεσσαλονίκη.
Ωστόσο, δεν λύγισε.
Παρά τις αγριότητες της Γκεστάμπο και τα απάνθρωπα βασανιστήρια, όχι μόνο δεν λύγισε αλλά τόλμησε να καταγγείλει έναν από τους Γερμανούς υπαξιωματικούς, όταν αποπειράθηκε να τη βιάσει.
Η Κυριακή κλείστηκε στα κρατητήρια της Γκεστάμπο, του Επταπυργίου, στις Νέες Φυλακές και στην Κλινική Βαγιανού.
Το Γερμανικό Στρατοδικείο, την καταδίκασε σε 13 χρόνια φυλάκισης.
Ωστόσο, τον Απρίλιο του 1944 της δόθηκε χάρη και αποφυλακίστηκε λόγω των γενεθλίων του Χίτλερ.
Από το 1942 μέχρι το 1944, κρατήθηκε το Στρατόπεδο του Παύλου Μελά στη Σταυρούπολη.
Η Κυριακή έγινε η αρχηγός του στρατοπέδου.
Ο συγκρατούμενός της Διονύσιος Χαραλάμπους, στη μαρτυρία του αναφέρει, πως η Κυριακή που είχε γίνει γνωστή ως Κίτσα, ήταν θαρραλέα, προσέφερε υπηρεσίες περίθαλψης μέσα στις φυλακές και αντιμετώπιζε με θάρρος τους Γερμανούς δεσμοφύλακες.
Ο Γιώργος Καφταντζής τη χαρακτηρίζει ως «τον παρήγορο άγγελο των ασθενών του στρατοπέδου Παύλου Μελά».
Μετά την κατοχή συνέχισε τη ζωή της στη Θεσσαλονίκη.
*Πληροφορίες από Πέτρος Παπαπολυβίου (χρονικό), Ιστορίες Κυπρίων του πολέμου και της κατοχής 1940
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: 53 χιλ. Εβραίοι στην Κύπρο, όπου τους εγκλώβισαν οι Άγγλοι. Όταν τους είπαν να χτίσουν «τις φυλακές τους» απάντησαν: «Αρκετά στρατόπεδα συγκέντρωσης χτίσαμε στην Ευρώπη. Δεν θα χτίσουμε άλλα» …
