Στις 15 Απριλίου 1825, τρία χρόνια μετά την πρώτη απόπειρα κατάληψης του Μεσολογγίου από τους Τούρκους, ο Κιουταχής έφτασε έξω από την πόλη με ένα ισχυρό στράτευμα 2.000 αντρών.
Η πολιορκία και ο αποκλεισμός που διήρκεσε ένα χρόνο, είχε δημιουργήσει έναν ασφυκτικό κλοιό, τον οποίον καλούνταν να αντιμετωπίσουν ηρωικά οι χιλιάδες ψυχές του Μεσολογγίου, χωρίς ιδιαίτερη βοήθεια από την υπόλοιπη Ελλάδα, η οποία είχε βυθιστεί στο μένος του εμφυλίου πολέμου.
Από αυτούς, υπολογίζεται πως πυρπολήθηκαν 2000, σκοτώθηκαν 3000, αιχμαλωτίσθηκαν χίλιοι ενώ 6000 γυναικόπαιδα πουλήθηκαν σε σκλαβοπάζαρα. Από τους 3000 άντρες, που πήραν μέρος στις μάχες, γύρω στους 1280 έζησαν.
Η Κύπρος στο Μεσολόγγι
Η Κύπρος στην περίοδο της τουρκοκρατίας, ακολούθησε κοινή πορεία με την Ελλάδα και μοιράστηκε την ίδια τύχη.
Οι Κύπριοι, έλαβαν μέρος στις μάχες για απελευθέρωση και κάποιοι από αυτούς επέστρεψαν θριαμβευτές πίσω στο νησί προκαλώντας τον θαυμασμό των υπολοίπων συγχωριανών τους. Τρεις από αυτούς, που πολέμησαν, επιβίωσαν και επέστρεψαν ήταν και οι Γιάννης Πασαπόρτης από την Κοίλη, Χατζηχριστόδουλος Κοκκινόφτας και Νικόλας Χατζησάββας από την Τσάδα.
Οι τρεις Πάφιοι, είχαν πάρει μέρος στην ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου και κατάφεραν να γλυτώσουν από την επί ένα χρόνο πολιορκούμενη «Ιερά Πόλη» της Ελλάδας.
Δεν ήταν όμως μόνο αυτοί οι τρεις που βρέθηκαν μεταξύ των Μεσολογγιτών.
Στα ενθυμήματα του Νικηταρά του Τουρκοφάγου εντοπίζονται οι αναφορές για τον καπετάν Ιωάννη τον Κύπριο και τον Παντελή Γεωργίου Ορφανό. Από την άλλη ο Νικόλας Κασομούλης αναφέρει για τον Νικόλαο Χατζησάββα, πως «Επτά πληγαίς είχε λάβει ένας στρατιώτης μου, έως τότες και μ΄έλεγε ακόμη ο δυστυχής ότι «θα βαστάξω»».
Η επιστροφή
Τουλάχιστον έξι άτομα αναφέρονται στα πιστοποιητικά και τα ενθυμήματα των υπόλοιπων αγωνιστών, στους καταλόγους όλων όσων βρέθηκαν στις μάχες του Μεσολογγίου.
Ωστόσο, μόνο οι τρεις από αυτούς επιβίωσαν ανάμεσα στους υπόλοιπους αγωνιστές που έζησαν.
Ο Γιάννης Πασαπόρτης, επέστρεψε στην Κοίλη της Πάφου με τη λήξη του Αγώνα.
Φορώντας φουστανέλα και τσαρούχια, κράταγε στο ένα χέρι το ελληνικό του πια διαβατήριο που εκτός από περηφάνια του είχε χαρίσει και τον επώνυμο Πασαπόρτης.
Προκαλώντας τον θαυμασμό των συγχωριανών του, τους διηγιόταν την τραγική πείνα που θέριζε τον κόσμο του Μεσολογγίου και πως για να επιβιώσουν αναγκάζονταν να τρώνε αποφάγια και υπολείμματα γαϊδάρου.
Μαζί του είχε φέρει το σπαθί του και το καριοφίλι του, που δυστυχώς σήμερα δεν σώζονται. Έφερε όμως και έναν χειρόμυλο, με τον οποίο άλεθε την πυρίτιδα για το καριοφίλι του.
Ο χειρόμυλος διασώθηκε και πέρασε από γενιά σε γενιά. Σήμερα, βρίσκεται στην κατοχή της Κλεοπάτρας Χρ. Σοφιανού, απόγονο του Πασαπόρτη.
Μνημείο Κυπρίων Αγωνιστών Μεσολογγίου
Κατόπιν πρωτοβουλίας της Κυπριακής Πρεσβείας στην Αθήνα και της Ομοσπονδίας Κυπριακών Οργανώσεων Ελλάδας, κατασκευάστηκε πλάκα στο Μεσολόγγι, προς τιμήν των Κυπρίων που πήραν μέρος στην ηρωϊκή Έξοδο.
Αργότερα, προστέθηκε και ένα Μνημείο, στο οποίο η Κύπρος «στεφανώνουσα» τιμά και στεφανώνει με το ένα χέρι τους ήρωες της Εξόδου και με το άλλο τους Κύπριους που αγωνίστηκαν για το Μεσολόγγι.
Διαβάστε επίσης στη 
