Ο Ιωάννης Δυοβουνιώτης, ήταν οπλαρχηγός της Στερεάς Ελλάδας, αρματολός της Ρούμελης και αποτέλεσε μια από τις ηγετικές μορφές της επανάστασης του 1821.
Το επώνυμο του, που αντικατέστησε το οικογενειακό «Ξύκης», προερχόταν από τον τόπο καταγωγής του, τα Δύο Βουνά Φθιώτιδας.
Μέχρι τα 13 του χρόνια, ζούσε το χωριό του ως βοσκός. Όταν όμως οι Τούρκοι κρέμασαν τον πατέρα του, αναγκάστηκε να βρει καταφύγιο στη Ρούμελη. Εκεί, τον έκανε ψυχογιό του ο Γεώργιος Ανδρίτσος, ο πατέρας του Οδυσσέα Ανδρούτσου.
Το 1771, μετά τα Ορλοφικά, ο Δυοβουνιώτης ανέλαβε το αρματολίκι της Μπουδονίτσας, όπου και παρέμεινε μέχρι το 1809.
Για να αποφύγει τη δίωξη του Αλή πασά, αναγκάστηκε να καταφύγει στα Επτάνησα. Σύντομα όμως γύρισε πίσω και πήρε όχι μόνο το παλιό του αρματολίκι, αλλά και τα αρματολίκια των Σαλόνων, της Αταλάντης και του Ζητουνίου, δηλαδή της Λαμίας.
Η μύηση στη Φιλική Εταιρεία και οι μάχες σε Γοργοπόταμο και Αλαμάνα
Στις αρχές του 1820, ο Ιωάννης Φιλοίμωνας τον μύησε στη Φιλική Εταιρεία και από τότε άρχισε να προετοιμάζει το έδαφος για την κήρυξη της επανάστασης στην κεντρική Ρούμελη.
Στις 13 Απριλίου 1821, απελευθέρωσε τη Μπουδονίτσα, ενώ την ίδια περίοδο συνεννοήθηκε με τον Αθανάσιο Διάκο για την κατάληψη της στενής διάβασης του Σπερχειού στην Αλαμάνα, με σκοπό να παρεμποδιστεί η κάθοδος τουρκικών στρατευμάτων στην Πελοπόννησο. Στις 20 Απριλίου, συναντήθηκε με τον Πανουργιά στους Κομποτάδες και μαζί πήραν το δρόμο για τη Χαλκωμάτα.
Ο Δυοβουνιώτης πρότεινε να αντιμετωπίσουν με τις διαθέσιμες δυνάμεις τους τον εχθρό στον Γοργοπόταμο, αλλά το σχέδιο εγκαταλείφθηκε.
Ο Δυοβουνιώτης αψήφησε την απόφαση και κατέλαβε με 400 άνδρες τη γέφυρα του Γοργοπόταμου, όπου δέχθηκε επίθεση από τον Ομέρ Βρυώνη. Τελικά, υποχώρησε και βρέθηκε στη θέση Δέμα.
Στις 23 Απριλίου 1821, στη μάχη της Αλαμάνας, οι οπλαρχηγοί απηύθυναν έγγραφο στο Βουλευτικό Σώμα, στο οποίο τόνιζαν την κρισιμότητα της κατάστασης και ζητούσαν ενισχύσεις. Πρώτος υπέγραψε ο Δυοβουνιώτης, ενώ ακολούθησαν ο Γιάννης Γκούρας, ο Βασίλης Μπούσγος και άλλοι.
Η αιχμαλωσία του Γεωργίου Δυοβουνιώτη και οι μάχες σε Γραβιά και Βασιλικά
Μετά την κάμψη της αντίστασης στην Αλαμάνα, ο Δυοβουνιώτης κλήθηκε από τον Αλή πασά να τον υπηρετήσει. Εκείνος αρνήθηκε, με αποτέλεσμα ο πασάς να κρατήσει το γιο του Γεώργιο ως όμηρο. Ο Γεώργιος Δυοβονιώτης κατάφερε να δραπετεύσει, αλλά στην συνέχεια τον αιχμαλώτισε ο Χουρσίτ πασάς.
Παρά την ομηρία του γιου του, ο γερο-Δυοβουνιώτης κατευθύνθηκε στη Γραβιά και κατέλαβε καίριες θέσεις στη σφοδρή μάχη, που διεξήχθη στις 7 και 8 Μαΐου.
Μετά τη λήξη της, κάλεσε τους οπλαρχηγούς να κλείσουν το πέρασμα στα Βασιλικά Βοιωτίας, θεωρώντας πως οι Τούρκοι θα επιδίωκαν να περάσουν από εκείνο το σημείο.
Παραμονές της μάχης, ο Χουρσίτ πασάς αναγκάστηκε να ανταλλάξει τον Γεώργιο με τον Τουρκαλβανό μπουλούκμπαση Φρασάρη, τον οποίον είχαν πιάσει ως όμηρο οι Έλληνες.
Το σχέδιο άμυνας καθώς και η διάταξη των ελληνικών δυνάμεων, την επίμαχη μέρα της πολεμικής αναμέτρησης, οργανώθηκαν από τον Δυοβουνιώτη και αποτέλεσαν μια από τις σημαντικότερες νίκες της πρώτης περιόδου του απελευθερωτικού αγώνα.
Η ενεργή συμμετοχή του γερο-Δυοβουνιώτη συνεχίστηκε και τον επόμενο χρόνο, αντιμετωπίζοντας στις αρχές Απριλίου του 1822 το στρατό του Δράμαλη μαζί με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, το Μήτσο Κοντογιάννη, το Σκαλτσοδήμο και άλλους.
Σε ηλικία 65 ετών, αναγκάστηκε να παραιτηθεί από την αρχηγία του στρατιωτικού του σώματος και του απονεμήθηκε ο τίτλος του στρατηγού.
Τη θέση του ανέλαβε ο γιος του, Γεώργιος Δυοβουνιώτης, ο οποίος εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους αγωνιστές της επανάστασης.
Αντλήθηκε υλικό από το βιβλίο: «Η Ελληνική Επανάσταση Του 1821. Από Την Προεπαναστατική Περίοδο Έως Την Βασιλεία του Όθωνα», ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
